Lova (Nynorsk)

Av Frédéric Bastiat

Kjelder

Opphavleg omsett til engelsk av Dean Russell og vidare omsett frå bastiat.org av Lars Ihler til Bokmål og Nynorsk (denne teksten) gjennom bruken av Cline (VS-code utviding), med API mot xAI.

Funne på nettstaden US History resources i omsetjinga av Dean Russell for Foundation for Economic Education. Omformatert av François-René Rideau for Bastiat.org.
Merk at overskriftene vart introduserte i FEE-omsetjinga, og var ikkje til stades i den opphavlege teksten på fransk “La loi”.

Boka og forfattaren

Når ein kritikar ønskjer å gje spesiell anerkjenning til ei bok, spår han at ho framleis vil verte lesen “om hundre år”. Lova, først publisert som ein pamflett i juni 1850, er allereie meir enn hundre år gammal. Og fordi sanninga hennar er evig, vil ho framleis verte lesen når eit nytt hundreår har gått.

Frédéric Bastiat (1801-1850) var ein fransk økonom, statsmann og forfattar. Han gjorde det meste av forfattarskapen sin i åra rett før – og umiddelbart etter – revolusjonen i februar 1848. Dette var perioden då Frankrike raskt snudde seg mot fullstendig sosialisme. Som medlem av den lovgivande forsamlinga studerte og forklarte Bastiat kvar sosialistisk feilslutnad etter kvart som ho dukka opp. Og han forklarte korleis sosialismen uunngåeleg må degenerere til kommunisme. Men dei fleste av landsmennene hans valde å ignorere logikken hans.

Lova vert presentert her att fordi den same situasjonen eksisterer i Amerika i dag som i Frankrike i 1848. Dei same sosialistisk-kommunistiske ideane og planane som vart vedtekne i Frankrike den gongen, feier no over Amerika. Forklaringane og argumenta som Bastiat framførde mot sosialismen, er – ord for ord – like gyldige i dag. Ideane hans fortener ei seriøs høyring.

Omsetjinga

Denne omsetjinga av Lova vart gjord av Dean Russell frå Foundation-staben. Målet hans var ei nøyaktig attgjeving av Bastiats ord og idear til tjuande hundreårets idiomatiske engelsk.

Ei omsetjing frå det nittande hundreåret av Lova, gjord i 1853 i England av ein uidentifisert samtidig av Bastiat, var av stor verdi som ein sjekk mot denne omsetjinga. I tillegg hadde Dean Russell arbeidet sitt gjennomgått av Bertrand de Jouvenel, den kjende franske økonomen, historikaren og forfattaren som også er grundig kjend med det engelske språket.

Medan de Jouvenel tilbød mange verdifulle korrigeringar og forslag, bør det vere klart forstått at Dr. Russell ber det fulle ansvaret for omsetjinga.

Lova

Lova pervertert! Og politimakta i staten pervertert saman med ho! Lova, seier eg, ikkje berre vend bort frå sitt rette føremål, men tvinga til å følgje eit heilt motsett føremål! Lova vorte våpenet for alle slags grådskap! I staden for å hindre kriminalitet, er lova sjølv skuldig i dei onda ho skal straffe!

Dersom dette er sant, er det ei alvorleg sak, og moralsk plikt krev at eg gjer medborgarane mine merksame på det.

Livet er ei gåve frå Gud

Me held frå Gud gåva som inkluderer alle andre. Denne gåva er livet – fysisk, intellektuelt og moralsk liv.

Men livet kan ikkje oppretthalde seg sjølv åleine. Skaparen av livet har betrodd oss ansvaret for å bevare, utvikle og perfeksjonere det. For at me skal kunne oppnå dette, har Han gjeve oss ei samling av fantastiske evner. Og Han har plassert oss midt i ei rekkje naturlege ressursar. Ved å nytte evnene våre på desse naturlege ressursane omformar me dei til produkt og brukar dei. Denne prosessen er naudsynt for at livet skal kunne løpe sin bestemte kurs.

Livet, evnene, produksjonen – med andre ord, individualitet, fridom, eigedom – dette er mennesket. Og til tross for sluheita til kunstferdige politiske leiarar, går desse tre gåvene frå Gud føre all menneskeleg lovgjeving og er overordna ho. Liv, fridom og eigedom eksisterer ikkje fordi menneske har laga lover. Tvert imot, det var det faktumet at liv, fridom og eigedom eksisterte på førehand som fekk menneske til å lage lover i utgangspunktet.

Kva er lova?

Kva er då lova? Det er den kollektive organiseringa av den individuelle retten til lovleg forsvar.

Kvar av oss har ein naturleg rett – frå Gud – til å forsvare sin person, sin fridom og sin eigedom. Dette er dei tre grunnleggjande krava til livet, og bevaringa av ein av dei er fullstendig avhengig av bevaringa av dei to andre. For kva er evnene våre anna enn utvidinga av vår individualitet? Og kva er eigedom anna enn ei utviding av evnene våre?

Dersom kvar person har rett til å forsvare – sjølv med makt – sin person, sin fridom og sin eigedom, følgjer det at ei gruppe menneske har rett til å organisere og støtte ei felles kraft for å beskytte desse rettane konstant. Dermed er prinsippet om kollektiv rett – grunnen til eksistensen sin, lovlegheita si – basert på individuell rett. Og den felles krafta som beskyttar denne kollektive retten kan logisk sett ikkje ha noko anna føremål eller nokon annan misjon enn det ho fungerer som ein erstatning for. Dermed, sidan ein enkeltperson ikkje lovleg kan bruke makt mot person, fridom eller eigedom til ein annan enkeltperson, kan den felles krafta – av same grunn – ikkje lovleg brukast til å øydelegge person, fridom eller eigedom til enkeltpersonar eller grupper.

Ei slik vrenging av krafta ville i begge tilfelle vere i strid med premissen vår. Krafta er gjeven oss for å forsvare våre eigne individuelle rettar. Kven vil våge å seie at krafta er gjeven oss for å øydelegge dei like rettane til brørne våre? Sidan ingen enkeltperson som handlar separat lovleg kan bruke kraft til å øydelegge rettane til andre, følgjer det ikkje logisk at det same prinsippet også gjeld for den felles krafta som ikkje er noko anna enn den organiserte kombinasjonen av dei individuelle kraftene?

Dersom dette er sant, er ingenting meir openbert enn dette: Lova er organiseringa av den naturlege retten til lovleg forsvar. Det er erstatninga av ei felles kraft for individuelle krefter. Og denne felles krafta skal berre gjere det dei individuelle kraftene har ein naturleg og lovleg rett til å gjere: beskytte personar, fridommar og eigedomar; oppretthalde retten til kvar, og la rettferda herske over oss alle.

Ei rettferdig og varig regjering

Dersom ein nasjon vart grunnlagd på dette grunnlaget, synest det for meg at orden ville råde blant folket, i tanke så vel som i handling. Det synest for meg at ei slik nasjon ville ha den mest enkle, lett aksepterte, økonomiske, avgrensa, ikkje-undertrykkjande, rettferdige og varige regjeringa tenkjeleg – uansett kva politisk form ho måtte ha.

Under ein slik administrasjon ville alle forstå at dei hadde alle privilegia så vel som alle ansvara for sin eksistens. Ingen ville ha nokon krangel med regjeringa, føresett at personen hans vart respektert, arbeidet hans var fritt, og fruktene av arbeidet hans vart beskytta mot alle urette åtak. Når me lykkast, ville me ikkje behøve å takke staten for suksessen vår. Og omvendt, når me mislykkast, ville me ikkje tenkje på å skulde staten for ulukka vår meir enn bønder skuldar staten for hagl eller frost. Staten ville berre verte følt gjennom dei uvurderlege velsigninga av tryggleik gjeven av dette konseptet om regjering.

Det kan vidare seiast at, takka vere statens ikkje-innblanding i private saker, ville behova våre og deira tilfredsstilling utvikle seg på ein logisk måte. Me ville ikkje sjå fattige familiar søke litterær undervisning før dei har brød. Me ville ikkje sjå byar befolka på kostnad av landdistrikta, eller landdistrikta på kostnad av byar. Me ville ikkje sjå dei store forflyttingane av kapital, arbeidskraft og befolkning som vert forårsaka av lovgivande avgjerder.

Kjeldene til eksistensen vår vert gjorde usikre og usikre av desse statsskapte forflyttingane. Og vidare belastar desse handlingane regjeringa med auka ansvar.

Den fullstendige vrenginga av lova

Men dessverre avgrensar lova seg på ingen måte til sine rette funksjonar. Og når ho har overskride sine rette funksjonar, har ho ikkje gjort det berre i nokre ubetydelige og debatterbare saker. Lova har gått lenger enn dette; ho har handla i direkte opposisjon til sitt eige føremål. Lova er vorte brukt til å øydelegge sitt eige mål: Ho er vorte brukt til å utslette rettferda som ho skulle oppretthalde; til å avgrense og øydelegge rettar som det verkelege føremålet hennar var å respektere. Lova har plassert den kollektive krafta til disposisjon for dei skruppelause som ønskjer, utan risiko, å utnytte person, fridom og eigedom til andre. Ho har omforma plyndring til ein rett, for å beskytte plyndring. Og ho har omforma lovleg forsvar til ei forbrytning, for å straffe lovleg forsvar.

Korleis er denne vrenginga av lova vorte oppnådd? Og kva har vore resultata?

Lova er vorte vrengt av innflytinga frå to heilt ulike årsaker: dum grådskap og falsk filantropi. La oss snakke om den første.

Ei fatal tendens hos menneskeheita

Sjølvbevaring og sjølvutvikling er felles aspirasjonar blant alle menneske. Og dersom alle naut den ubegrensa bruken av evnene sine og den frie disposisjonen over fruktene av arbeidet sitt, ville sosial framgang vere uavbroten, uavbroten og usvikeleg.

Men det er også ei anna tendens som er felles blant menneske. Når dei kan, ønskjer dei å leve og blomstre på kostnad av andre. Dette er ingen usletta skulding. Heller ikkje kjem det frå ein dyster og ukjærleg ånd. Historias annalar vitnar om sanninga i det: dei uavbrotne krigane, massemigrasjonane, religiøse forfølgingar, universelt slaveri, uærlegheit i handel og monopol. Dette fatale ønsket har si opphaving i sjølve menneskenatur – i det primitive, universelle og uundertrykkjelege instinktet som driv han til å tilfredsstille ønsker sine med minst mogleg smerte.

Eigedom og plyndring

Mennesket kan leve og tilfredsstille behova sine berre gjennom uavbrote arbeid; gjennom uavbrote nytting av evnene sine på naturlege ressursar. Denne prosessen er opphavet til eigedom.

Men det er også sant at eit menneske kan leve og tilfredsstille behova sine ved å gripe og konsumere produkta av andre sitt arbeid. Denne prosessen er opphavet til plyndring.

Sidan mennesket naturleg er tilbøyeleg til å unngå smerte — og sidan arbeid er smerte i seg sjølv — følgjer det at menneske vil ty til plyndring når plyndring er lettare enn arbeid. Historia viser dette ganske klart. Og under desse forholda kan verken religion eller moral stoppe det.

Når stoppar då plyndring? Ho stoppar når ho vert meir smertefull og farlegare enn arbeid.

Det er openbert at det rette føremålet til lova er å bruke krafta i den kollektive makta si til å stoppe denne fatale tendensen til plyndring i staden for arbeid. Alle lovtiltaka bør beskytte eigedom og straffe plyndring.

Men generelt sett vert lova laga av ein mann eller ei klasse menn. Og sidan lova ikkje kan operere utan sanksjon og støtte frå ei dominerande kraft, må denne krafta betroast dei som lagar lovene.

Dette faktumet, kombinert med den fatale tendensen som finst i menneskehjarta til å tilfredsstille behova sine med minst mogleg innsats, forklarar den nesten universelle vrenginga av lova. Dermed er det lett å forstå korleis lova, i staden for å hindre urett, vert det uovervinnelege våpenet for urett. Det er lett å forstå korleis lova vert brukt av lovgivaren til å øydelegge i varierande grad blant resten av folket, deira personlege uavhenge gjennom slaveri, fridomen deira gjennom undertrykkelse, og eigedomen deira gjennom plyndring. Dette vert gjort til fordel for personen som lagar lova, og i proporsjon til makta han har.

Offer for lovleg plyndring

Menneske gjer naturleg opprør mot urettp dei er offer for. Dermed, når plyndring vert organisert av lova til fordel for dei som lagar lova, prøver alle dei plyndra klassane på ein eller annan måte å delta – gjennom fredelige eller revolusjonære middel – i å lage lover. Avhengig av graden av opplysning deira, kan desse plyndra klassane foreslå eitt av to heilt ulike føremål når dei prøver å oppnå politisk makt: Anten kan dei ønske å stoppe lovleg plyndring, eller dei kan ønske å delta i henne.

Ve nasjonen når dette siste føremålet rår blant massane av offer for lovleg plyndring når dei i si tur grip makta til å lage lover! Inntil det skjer, praktiserer dei få lovleg plyndring på dei mange, ein vanleg praksis der retten til å delta i å lage lova er avgrensa til nokre få personar. Men så vert deltakinga i å lage lova universell. Og då søkjer menneske å balansere dei motstridande interessene sine gjennom universell plyndring. I staden for å utrydde urettane i samfunnet, gjer dei desse urettane generelle. Så snart dei plyndra klassane får politisk makt, etablerer dei eit system for gjengjeldelse mot andre klassar. Dei avskaffar ikkje lovleg plyndring. (Dette målet ville krevje meir opplysning enn dei har.) I staden etterligner dei sine onde forgjengjarar ved å delta i denne lovlege plyndringa, sjølv om det er mot deira eigne interesser.

Det er som om det var naudsynt, før eit rettferdsrike dukkar opp, at alle lider ei grusom gjengjeldelse – nokre for ondskapen sin, og nokre for mangelen på forståing.

Resultata av lovleg plyndring

Det er umogleg å innføre ei større endring og eit større onde i samfunnet enn dette: omdanninga av lova til eit instrument for plyndring.

Kva er konsekvensane av ei slik vrenging? Det ville krevje band for å skildre dei alle. Dermed må me nøye oss med å peike på dei mest slåande.

For det første slettar det frå allas samvit skilnaden mellom rettferd og urett.

Ingen samfunn kan eksistere med mindre lovene vert respekterte i ein viss grad. Den sikreste måten å gjere lovene respekterte på er å gjere dei respektable. Når lov og moral motsegjer kvarandre, har borgaren det grusame alternativet å anten miste den moralske sansen sin eller miste respekten for lova. Desse to onda er av lik konsekvens, og det ville vere vanskeleg for ein person å velje mellom dei.

Lovgivninga sin natur er å oppretthalde rettferd. Dette er så mykje tilfellet at i folks sinn er lov og rettferd ein og same ting. Det finst i oss alle ein sterk disposisjon til å tru at alt som er lovleg også er legitimt. Denne trua er så utbreidd at mange personar feilaktig har meint at ting er «rettferdige» fordi lova gjer dei slik. Dermed, for å gjere plyndring til å verke rettferdig og heilag for mange samvit, er det berre naudsynt at lova dekreterer og sanksjonerer det. Slaveri, restriksjonar og monopol finn forsvararar ikkje berre blant dei som profitterer på dei, men også blant dei som lid av dei.

Skjebnen til ikkje-konformister

Dersom du antydar tvil om moralen til desse institusjonane, vert det dristig sagt at «Du er ein farleg innovatør, ein utopist, ein teoretikar, ein subversiv; du ville knuse grunnlaget som samfunnet kviler på.» Dersom du førelesing om moral eller politisk vitskap, vil det finne offisielle organisasjonar som ber regjeringa i denne tankegangen: «At vitskap ikkje lenger skal undervisast utelukkande frå synspunktet om frihandel (om fridom, eigedom og rettferd) som har vore tilfellet til no, men også, i framtida, skal vitskapen undervisast spesielt frå synspunktet om fakta og lover som regulerer fransk industri (fakta og lover som er i strid med fridom, eigedom og rettferd). At, i regjeringsstøtta undervisningsposisjoner, professoren strengt avheldar seg frå å setje i fare i den minste grad respekten som skuldast lovene som no er i kraft.»

Dermed, dersom det eksisterer ei lov som sanksjonerer slaveri eller monopol, undertrykkelse eller ran, i nokon form overhovudet, må ho ikkje eingong nemnast. For korleis kan ho nemnast utan å skade respekten ho inspirerer? Vidare må moral og politisk økonomi undervisast frå synspunktet om denne lova; frå føresetnaden at ho må vere ei rettferdig lov berre fordi ho er ei lov.

Ein annan effekt av denne tragiske vrenginga av lova er at ho gir ei overdreven tyding til politiske lidenskap og konfliktar, og til politikk generelt.

Eg kunne bevise denne påstanden på tusen måtar. Men, som illustrasjon, vil eg avgrense meg til eit emne som nyleg har oppteke allas sinn: allmenn stemmerett.

Kven skal døme?

Tilhengjarane av Rousseaus tankeskule – som betraktar seg sjølve som langt framskredne, men som eg betraktar som tjue hundreår bak tida – vil ikkje vere einig med meg i dette. Men allmenn stemmerett – ved å bruke ordet i streng tyding – er ikkje ein av dei heilage dogma som det er ei forbrytelse å undersøke eller tvile på. Faktisk kan det fremjast alvorlege innvendingar mot allmenn stemmerett.

For det første skjuler ordet allmenn ei grov feilslutnad. Til dømes er det 36 millionar menneske i Frankrike. Dermed, for å gjere stemmeretten allmenn, burde det vere 36 millionar veljarar. Men det mest utvida systemet tillèt berre 9 millionar menneske å stemme. Tre personar av fire er utelatne. Og meir enn dette, dei er utelatne av den fjerde. Denne fjerde personen fremjar prinsippet om inhabilitet som grunnen sin for å utelate dei andre.

Allmenn stemmerett tyder då allmenn stemmerett for dei som er habile. Men det gjenstår dette faktaspørsmålet: Kven er habil? Er mindreårige, kvinner, sinnssjuke personar og personar som har begått visse store forbrytingar dei einaste som skal bestemmast som inhabile?

Årsaka til at stemmeretten er avgrensa

Ei nærmare undersøking av emnet viser oss motivet som gjer at stemmeretten vert basert på føresetnaden om inhabilitet. Motivet er at veljaren eller stemmeberetta ikkje utøvar denne retten berre for seg sjølv, men for alle. Det mest utvida valsystemet og det mest avgrensa valsystemet er like i denne respekten. Dei skil seg berre med omsyn til kva som utgjer inhabilitet. Det er ikkje ein forskjell i prinsipp, men berre ein forskjell i grad. Dersom, som republikanane i våre noverande greske og romerske tankeskular later som, stemmeretten kjem med fødsla, ville det vere ei urett for vaksne å hindre kvinner og barn frå å stemme. Kvifor vert dei hindra? Fordi dei vert antekne å vere inhabile. Og kvifor er inhabilitet eit motiv for utestenging? Fordi det ikkje berre er veljaren som lid konsekvensane av stemma si; fordi kvar stemme rører ved og påverkar alle i heile samfunnet; fordi folket i samfunnet har rett til å krevje nokre garantiar angåande handlingane som velferda og eksistensen deira avheng av.

Svaret er å avgrense lova

Eg veit kva som kan seiast som svar på dette; kva innvendingane kan vere. Men dette er ikkje staden for å uttømme ein kontrovers av denne naturen. Eg ønskjer berre å observere her at denne kontroversen over allmenn stemmerett (så vel som dei fleste andre politiske spørsmål) som agiterer, oppheissar og styrtar nasjonar, ville miste nesten all tydinga si dersom lova alltid hadde vore kva ho burde vere. Faktisk, dersom lova var avgrensa til å beskytte alle personar, alle fridommar og alle eigedomar; dersom lova ikkje var noko meir enn den organiserte kombinasjonen av individets rett til sjølvforsvar; dersom lova var hinderet, sjekken, straffaren av all undertrykkelse og plyndring – er det sannsynleg at me borgarar då ville argumentere mykje om omfanget av stemmeretten?

Under desse omstenda, er det sannsynleg at omfanget av stemmeretten ville true det øvste gode, den offentlege freden? Er det sannsynleg at dei utelatne klassane ville nekte å vente fredeleg på at retten deira til å stemme kom? Er det sannsynleg at dei som hadde stemmerett ville sjalu forsvare privilegiet sitt? Dersom lova var avgrensa til sine rette funksjonar, ville interesser til alle i lova vere dei same. Er det ikkje klart at, under desse omstenda, dei som stemte ikkje kunne ulempe dei som ikkje stemte?

Den Fatale Ideen om Lovleg Plyndring

Men på den andre sida, førestill deg at dette fatale prinsippet er innført: Under påskot av organisering, regulering, beskyttelse eller oppmuntring, tek lova eigedom frå ein person og gir han til ein annan; lova tek rikdommen frå alle og gir han til nokre få — anten bønder, produsentar, skipseigare, artistar eller komikara. Under desse omstenda vil då sikkert kvar klasse streve etter å gripe lova, og logisk sett.

Dei utelatne klassane vil rasande krevje retten sin til å stemme — og vil styrte samfunnet heller enn ikkje å oppnå det. Sjølv tiggarar og vagabondar vil då bevise for deg at dei også har ein ubestrideleg tittel til å stemme. Dei vil seie til deg:

“Me kan ikkje kjøpe vin, tobakk eller salt utan å betale skatten. Og ein del av skatten me betalar vert gjeven ved lov — i privilegium og subsidium — til menn som er rikare enn me er. Andre brukar lova til å heve prisane på brød, kjøt, jern eller klede. Sidan alle andre brukar lova for si eiga profitt, vil me også bruke lova for vår eiga profitt. Me krev frå lova retten til bistand, som er den fattige mannen si plyndring. For å oppnå denne retten bør me også vere veljarar og lovgivarar slik at me kan organisere Tigging på stor skala for vår eiga klasse, som de har organisert Beskyttelse på stor skala for dykkar klasse. No ikkje fortell oss tiggarar at de vil handle for oss, og så kaste oss, som Mr. Mimerel føreslår, 600 000 franc for å halde oss stille, som å kaste oss eit bein å gnage. Me har andre krav. Og uansett ønskjer me å forhandle for oss sjølve som andre klassar har forhandla for seg sjølve!”

Og kva kan du seie for å svare på det argumentet!

Forvrengt Lov Forårsaker Konflikt

Så lenge det vert innrømt at lova kan avledast frå sitt sanne føremål — at ho kan krenke eigedom i staden for å beskytte den — vil alle ønske å delta i å lage lova, anten for å beskytte seg mot plyndring eller for å bruke henne til plyndring. Politiske spørsmål vil alltid vere skadelege, dominerande og altoppslukande. Det vil vere kamp ved døra til Lovgivande Palass, og kampen innanfor vil vere ikkje mindre rasande. For å vite dette, er det knapt naudsynt å undersøke kva som skjer i dei franske og engelske lovgivande forsamlingane; berre å forstå saka er å vite svaret.

Er det naudsynt å tilby bevis for at denne odious vrenginga av lova er ei evig kjelde til hat og usemje; at ho tenderer til å øydelegge samfunnet sjølv? Dersom slikt bevis er naudsynt, sjå på USA [i 1850]. Det finst ingen land i verda der lova vert holden meir innanfor sitt rette domene: beskyttelsen av kvar persons fridom og eigedom. Som ein konsekvens av dette, synest det ikkje å finne noko land i verda der den sosiale ordenen kviler på eit fastare grunnlag. Men sjølv i USA finst det to spørsmål — og berre to — som alltid har trua den offentlege freden.

Slaveri og Toll er Plyndring

Kva er desse to spørsmåla? Dei er slaveri og toll. Dette er dei einaste to spørsmåla der, i motsetning til den generelle ånda til republikken USA, lova har teke karakteren til ein plyndrar.

Slaveri er ei krenking, ved lov, av fridomen. Den beskyttande tollen er ei krenking, ved lov, av eigedom.

Det er eit mest merkelegverdig faktum at denne doble lovlege forbrytelsen — ei sorgfull arv frå den Gamle Verda — skulle vere det einaste spørsmålet som kan, og kanskje vil, føre til Unionens undergang. Det er faktisk umogleg å førestille seg, i sjølve hjartet av eit samfunn, eit meir forbløffande faktum enn dette: Lova har vorte eit instrument for urett. Og dersom dette faktumet medfører forferdelige konsekvensar til USA — der det rette føremålet med lova berre har vorte vrengt i tilfella med slaveri og toll — kva må då konsekvensane vere i Europa, der vrenginga av lova er eit prinsipp; eit system?

To Slags Plyndring

Mr. de Montalembert [politikar og forfattar] som adopterer tanken inneholden i ein berømt proklamasjon av Mr. Carlier, har sagt: “Me må føre krig mot sosialismen.” Ifølgje definisjonen av sosialisme fremja av Mr. Charles Dupin, meinte han: “Me må føre krig mot plyndring.”

Men om kva plyndring snakka han? For det finst to slags plyndring: lovleg og ulovleg.

Eg trur ikkje at ulovleg plyndring, som tjuveri eller svindel — som straffelova definerer, føresjår og straffa — kan kallast sosialisme. Det er ikkje denne typen plyndring som systematisk truar grunnlaget til samfunnet. Uansett har krigen mot denne typen plyndring ikkje venta på kommandoen frå desse herrene. Krigen mot ulovleg plyndring har vorte ført sidan verdas byrjing. Langt før Revolusjonen i februar 1848 — langt før sosialismen sjølv dukka opp — hadde Frankrike sørgt for politi, dommarar, gendarmar, fengsel, fangehòl og stillasar for å kjempe mot ulovleg plyndring. Lova sjølv fører denne krigen, og det er mitt ønske og meining at lova alltid bør oppretthalde denne haldninga til plyndring.

Lova Forsvarar Plyndring

Men ho gjer ikkje alltid dette. Nokre gonger forsvarar lova plyndring og deltek i henne. Dermed vert mottakarane sparte for skammen, faren og skruplane som handlingane deira elles ville innebere. Nokre gonger plasserer lova heile apparatet av dommarar, politi, fengsel og gendarmar til teneste for plyndrarane, og behandlar offeret — når han forsvarar seg sjølv — som ein kriminell. Kort sagt, det finst lovleg plyndring, og det er utan tvil om dette Mr. de Montalembert snakkar.

Korleis Identifisere Lovleg Plyndring

Men korleis skal denne lovlege plyndringa identifiserast? Ganske enkelt. Sjå om lova tek frå nokre personar det som tilhøyrer dei, og gir det til andre personar som det ikkje tilhøyrer. Sjå om lova gagnar ein borgar på kostnad av ein annan ved å gjere det borgaren sjølv ikkje kan gjere utan å begå ei forbrytelse.

Avskaf dermed denne lova utan opphold, for ho er ikkje berre eit onde i seg sjølv, men også ei fruktbar kjelde til ytterlegare onder fordi ho inviterer til gjengjeldelser. Dersom ei slik lov — som kan vere eit isolert tilfelle — ikkje vert avskaffa umiddelbart, vil ho spreie seg, multiplisere seg og utvikle seg til eit system.

Personen som profitterer på denne lova vil klage bittert og forsvare sine ervervde rettar. Han vil hevde at staten er forplikta til å beskytte og oppmuntre hans spesielle industri; at denne prosedyren beriker staten fordi den beskytta industrien dermed er i stand til å bruke meir og betale høgare lønningar til dei fattige arbeidarane.

Ikkje lytt til denne sofisteriet frå vested interests. Aksepten av desse argumenta vil byggje lovleg plyndring inn i eit heilt system. Faktisk har dette allereie skjedd. Den noverande villfaringa er eit forsøk på å berike alle på kostnad av alle andre; å gjere plyndring universell under påskot av å organisere henne.

Lovleg Plyndring Har Mange Namn

No kan lovleg plyndring begåast på eit uendeleg antal måtar. Dermed har me eit uendeleg antal planar for å organisere det: toll, beskyttelse, fordelar, subsidium, oppmuntringar, progressiv beskatning, offentlege skular, garanterte jobbar, garanterte profittar, minstelønn, rett til bistand, rett til arbeidsreiskap, gratis kreditt, og så vidare, og så vidare. Alle desse planane som heilskap — med deira felles mål om lovleg plyndring — utgjer sosialisme.

Sosialisme Er Lovleg Plyndring

Mr. de Montalembert er vorte skulda for å ønske å kjempe mot sosialismen ved bruk av brutal makt. Han burde frikjennast frå denne skuldinga, for han har tydeleg sagt: “Krigen me må føre mot sosialismen må vere i harmoni med lov, ære og rettferd.”

Men kvifor ser ikkje Mr. de Montalembert at han har plassert seg i ein vond sirkel? Du vil bruke lova til å motsetje deg sosialismen? Men det er på lova sosialismen sjølv støttar seg. Sosialistar ønskjer å praktisere lovleg plyndring, ikkje ulovleg plyndring. Sosialistar, som alle andre monopolistar, ønskjer å gjere lova til sitt eige våpen. Og når lova først er på sosialismens side, korleis kan ho brukast mot sosialismen? For når plyndring vert støtta av lova, fryktar ho ikkje dine domstolar, dine gendarmar og dine fengsel. Snarare kan ho kalle på dei for hjelp.

For å forhindre dette, vil du utelate sosialismen frå å delta i lovgjevinga? Du vil hindre sosialistar frå å entre Lovgjevande Palass? Du vil ikkje lykkast, spår eg, så lenge lovleg plyndring fortset å vere hovudverksemd til lovgjevinga. Det er ulogisk — faktisk absurd — å anta noko anna.

Valet Føre Oss

Dette spørsmålet om lovleg plyndring må avgjørast ein gong for alle, og det finst berre tre måtar å avgjere det på:

1. Dei få plyndrar dei mange.
2. Alle plyndrar alle.
3. Ingen plyndrar nokon.

Me må velje mellom avgrensa plyndring, universell plyndring og ingen plyndring. Lova kan berre følgje ein av desse tre.

Avgrensa lovleg plyndring: Dette systemet rådde då stemmeretten var avgrensa. Ein ville vende tilbake til dette systemet for å forhindre invasjonen av sosialismen.

Universell lovleg plyndring: Me har vorte trua med dette systemet sidan stemmeretten vart gjord universell. Det nyleg stemmeberettede fleirtalet har bestemt å formulere lov på det same prinsippet om lovleg plyndring som vart brukt av deira forgjengjarar når stemmeretten var avgrensa.

Ingen lovleg plyndring: Dette er prinsippet om rettferd, fred, orden, stabilitet, harmoni og logikk. Til den dagen eg døyr, skal eg forkynne dette prinsippet med all krafta i lungene mine (som dessverre er altfor utilstrekkelege).

Den Rette Funksjonen til Lova

Og, i all opriktigheit, kan noko meir enn fråveret av plyndring krevjast frå lova? Kan lova — som naudsynt krev bruk av makt — rasjonelt brukast til noko anna enn å beskytte rettane til alle? Eg utfordrar nokon til å utvide henne utover dette føremålet utan å vrenge henne og dermed vende makt mot rett. Dette er den mest fatale og mest ulogiske sosiale vrenginga som kan tenkjast. Det må innrømmast at den sanne løysinga — så lenge søkt etter i området for sosiale relasjonar — er inneholden i desse enkle orda: Lova er organisert rettferd.

No må dette seiast: Når rettferd vert organisert av lova — det vil seie, av makt — utelèt dette ideen om å bruke lova (makt) til å organisere nokon menneskeleg aktivitet overhovudet, anten det er arbeid, velgjerd, landbruk, handel, industri, utdanning, kunst eller religion. Organiseringa ved lov av nokre av desse ville uunngåeleg øydelegge den essensielle organiseringa — rettferd. For verkeleg, korleis kan me førestille oss makt som brukt mot fridomen til borgarane utan at ho også vert brukt mot rettferd, og dermed handlar mot sitt rette føremål?

Den Forførande Lokkinga av Sosialismen

Her møter eg den mest populære villfaringa i vår tid. Det vert ikkje betrakta som tilstrekkeleg at lova skal vere rettferdig; ho må vere filantropisk. Heller ikkje er det tilstrekkeleg at lova skal garantere kvar borgar den frie og ufarlige bruken av evnene sine for fysisk, intellektuell og moralsk sjølvforbetring. I staden vert det kravd at lova direkte skal utvide velferd, utdanning og moral over heile nasjonen.

Dette er den forførande lokkinga av sosialismen. Og eg gjentek igjen: Desse to bruka av lova er i direkte motsetning til kvarandre. Me må velje mellom dei. Ein borgar kan ikkje samtidig vere fri og ikkje fri.

Tvinga Brorskap Øydelegg Fridom

Mr. de Lamartine skreiv ein gong til meg slik: “Doktrinen din er berre halvparten av programmet mitt. Du har stoppa ved fridomen; eg går vidare til brorskap.” Eg svarte han: “Den andre halvparten av programmet ditt vil øydelegge den første.”

Faktisk er det umogleg for meg å skilje ordet brorskap frå ordet frivillig. Eg kan ikkje mogleg forstå korleis brorskap kan verte lovleg håndheva utan at fridomen vert lovleg øydelagd, og dermed rettferda vert lovleg trampa under fot.

Lovleg plyndring har to røter: Ei av dei, som eg har sagt før, er i menneskeleg grådskap; den andre er i falsk filantropi.

På dette punktet trur eg at eg bør forklare nøyaktig kva eg meiner med ordet plyndring.

Plyndring Krenkar Eigarskap

Eg brukar ikkje, som ofte gjerast, ordet i nokon vag, usikker, omtrentlig eller metaforisk tyding. Eg brukar det i sin vitskaplege aksept — som uttrykk for ideen motsett til den om eigedom [lønn, land, pengar eller kva som helst]. Når ein del av rikdommen vert overført frå personen som eig henne — utan hans samtykke og utan kompensasjon, og anten ved makt eller ved svindel — til nokon som ikkje eig henne, då seier eg at eigedom vert krenkt; at ei plyndringshandling vert begått.

Eg seier at denne handlinga er nøyaktig det lova skal undertrykke, alltid og overalt. Når lova sjølv begår denne handlinga som ho skal undertrykke, seier eg at plyndring fortset vert begått, og eg legg til at frå synspunktet til samfunnet og velferda er denne aggresjonen mot rettar endå verre. I dette tilfellet av lovleg plyndring er imidlertid personen som mottek fordelane ikkje ansvarleg for plyndringshandlinga. Ansvaret for denne lovlege plyndringa kviler på lova, lovgivaren og samfunnet sjølv. Der ligg den politiske faren.

Det er å beklage at ordet plyndring er støytande. Eg har forgjeves prøvd å finne eit ekvivalent, meir nøytralt ord. Eg hadde tenkt å kalle det ‘gjengjeldelse’ eller ‘omfordeling’ eller ‘deling’, men alle desse omgrepa beheldar ei kjensle av anstendige. Dersom me skal vere ærlege, må me innrømme at lovleg plyndring er ei sjølvmotseiing, for ho øydelegg sitt eige objekt. Kva! Er det mogleg at lova, som er institusjonen for rettferd, kan gjerast til instrument for urett? Ja, det er mogleg, og det finst mange eksempel på det. Og når dette skjer, vekker det i samfunnet ei misnøye som er desto farlegare fordi ho er berettiga.

Tre System for Plyndring

Opriktigheita til dei som forkjempar proteksjonisme, sosialisme og kommunisme vert ikkje her stilt spørsmål ved. Kvar forfattar som ville gjere det, må vere påverka av ein politisk ånd eller ein politisk frykt. Det skal imidlertid påpeikast at proteksjonisme, sosialisme og kommunisme i botn og grunn er den same planten i tre ulike stadium av veksten hennar. Alt som kan seiast er at lovleg plyndring er meir synleg i kommunismen fordi det er fullstendig plyndring; og i proteksjonismen fordi plyndringa er avgrensa til spesifikke grupper og industriar. Dermed følgjer det at, av dei tre systema, er sosialismen det vagaste, det mest ubestemte, og følgjeleg det mest oppriktige stadiet av utviklinga.

Men oppriktig eller ikkje, når lova tek frå ein person for å gje til ein annan, har ho gjeve seg ut på ein kurs som leiir til øydelegging av industri, landbruk, handel, kapital og arbeid — kort sagt, til øydelegging av samfunnet sjølv.

Lova Er Makt

Sidan lova organiserer rettferd, spør sosialistane kvifor lova ikkje også skal organisere arbeid, utdanning og religion.

Kvifor skal ikkje lova brukast til desse føremåla? Fordi lova ikkje kunne organisere arbeid, utdanning og religion utan å øydelegge rettferd. Me må hugse at lova er makt, og at, følgjeleg, dei rette funksjonane til lova ikkje lovleg kan utvidast utover dei rette funksjonane til makt.

Når lov og makt held ein person innanfor grensene til rettferda, pålegg dei ingenting anna enn ein rein negasjon. Dei forpliktar han berre til å avstå frå å skade andre. Dei krenkar verken hans personlegheit, hans fridom eller hans eigedom. Dei beskyttar alt dette. Dei er defensive; dei forsvarar likevel rettane til alle.

Lova Er eit Negativt Omgrep

Uskadelegheita av oppdraget som vert utført av lova og lovleg forsvar er vanskeleg å forstå.

Tilhengjarane av denne førestillinga har ikkje enno vorte einige om kvalitetane som er felles for presise lover og presist forsvar. Men dei er einige om at lover og forsvar må gjerast til å konvergere mot det same punktet.

Dei skil seg berre når det gjeld middel. Den eine vil bruke lova til å effektuere ein kontraksjon av rettar; den andre, til å effektuere ei utviding av rettar.

Men dersom lova var avgrensa til sine rette funksjonar, ville alles interesser i lova vere dei same. Er det ikkje klart at, under desse omstenda, dei som stemte ikkje kunne ulempe dei som ikkje stemte?

Men når lova, ved hjelp av sin naudsynte agent, makt, pålegg menn ein regulering av arbeid, ein metode eller eit emne for utdanning, ei religiøs tru eller trusbekjenning — då er lova ikkje lenger negativ; ho handlar positivt på menneske. Ho erstattar lovgivarens vilje med deira eigne viljar; lovgivarens initiativ med deira eigne initiativ. Når dette skjer, treng folket ikkje lenger å diskutere, samanlikne, planlegge framover; lova gjer alt dette for dei. Intelligens vert ein unyttig støtte for folket; dei slèttar å vere menneske; dei mister sin personlegheit, sin fridom, sin eigedom.

Prøv å førestille deg ein regulering av arbeid pålagt ved makt som ikkje er ei krenking av fridom; ei overføring av rikdom pålagt ved makt som ikkje er ei krenking av eigedom. Dersom du ikkje kan foreine desse motsetningane, må du konkludere med at lova ikkje kan organisere arbeid og industri utan å organisere urett.

Den Politiske Tilnærminga

Når ein politikar betraktar samfunnet frå isolasjonen i kontoret sitt, vert han slått av spektakelet med ulikskapen han ser. Han beklagar deprivasjonane som er lodd for så mange av brørne våre, deprivasjonar som synest endå tristare når dei vert kontrasterte med luksus og rikdom.

Kanskje politikaren burde spørje seg sjølv om denne tilstanden ikkje er forårsaka av gamle erobringar og plyndringar, og av meir nyleg lovleg plyndring. Kanskje han burde vurdere om, gjeve naturen til alle lovgivarar, det ikkje er farleg å tillete dei å vere dei allmektige direktørane av skjebnane våre, dei absolutte herrene over fridomma

ne våre, eigedomane våre og liva våre.

Men politikaren tenkjer aldri på dette. Sinnet hans vender seg til organisasjonar, kombinasjonar og arrangemeng — lovlege eller tilsynelatande lovlege. Han forsøker å rette opp det onde ved å auke og vidareføre akkurat det som forårsakde det onde i utgangspunktet: lovleg plyndring. Me har sett at rettferd er eit negativt omgrep. Finst det overhovudet ein av desse positive lovlege handlingane som ikkje inneheld prinsippet om plyndring?

Lova og Velgjerd

Du seier: “Det finst personar som ikkje har pengar,” og du vender deg til lova. Men lova er ikkje eit bryst som fyller seg sjølv med mjølk; heller ikkje er lovens årer kjeldene til næring. Lova er berre organiseringa av den naturlege retten til lovleg forsvar. Det er substitusjonen av ei felles makt for individuelle makter. Og denne felles makta skal berre gjere det dei individuelle maktene har ein naturleg og lovleg rett til å gjere: å beskytte personar, fridommar og eigedomar; å oppretthalde retten til kvar, og å få rettferda til å regjere over oss alle.

Lova og Utdanning

Du seier: “Det finst personar som manglar utdanning,” og du vender deg til lova. Men lova er ikkje, i seg sjølv, ei fakkel av læring som skin sitt lys utover. Lova strekker seg over eit samfunn der nokre personar har kunnskap og andre ikkje; der nokre borgarar treng å lære, og andre kan undervise. I denne saka om utdanning har lova berre to alternativ: Ho kan tillete denne transaksjonen av undervisning-og-læring å operere fritt og utan bruk av makt, eller ho kan tvinge menneskelege viljar i denne saka ved å ta frå nokre av dei nok til å betale lærarane som er utnemde av regjeringa for å instruere andre, utan kostnad. Men i dette andre tilfellet begår lova lovleg plyndring ved å krenke fridom og eigedom.

Lova og Moral

Du seier: “Her er personar som manglar moral eller religion,” og du vender deg til lova. Men lova er makt. Og treng eg å påpeike kva valdeleg og nyttelaus innsats det er å bruke makt i saker om moral og religion?

Det skulle verke som om sosialistar, uansett kor sjølvtilfredse, ikkje kunne unngå å sjå denne monstrøse lovlege plyndringa som resulterer frå slike system og slike innsatsar. Men kva gjer sosialistane? Dei skjuler smart denne lovlege plyndringa for andre — og til og med for seg sjølve — under dei forførande namna brorskap, einskap, organisasjon og assosiasjon. Fordi me ber så lite frå lova — berre rettferd — antek sosialistane dermed at me avviser brorskap, einskap, organisasjon og assosiasjon. Sosialistane merkar oss med namnet individualist.

Men me forsikrar sosialistane om at me avviser berre tvinga organisering, ikkje naturleg organisering. Me avviser formene for assosiasjon som vert tvinga på oss, ikkje fri assosiasjon. Me avviser tvinga brorskap, ikkje sant brorskap. Me avviser den kunstige einskapen som ikkje gjer noko meir enn å frata personar individuelt ansvar. Me avviser ikkje den naturlege einskapen til menneskeheita under Forsynet.

Ei Forvirring av Omgrep

Sosialismen, som dei gamle ideane ho spring frå, forvirrar skilnaden mellom regjering og samfunn. Som eit resultat av dette, kvar gong me protestar mot at noko vert gjort av regjeringa, konkluderer sosialistane med at me protestar mot at det vert gjort i det heile tatt.

Me misbilliger statleg utdanning. Då seier sosialistane at me er imot all utdanning. Me protestar mot ein statsreligion. Då seier sosialistane at me ikkje vil ha nokon religion i det heile tatt. Me protestar mot ein statleg påtvinga likskap. Då seier dei at me er imot likskap. Og så vidare, og så vidare. Det er som om sosialistane skulle skulde oss for ikkje å ville at personar skal ete fordi me ikkje vil at staten skal dyrke korn.

Innflytinga av Sosialistiske Forfattarar

Korleis kom politikarar nokosinne til å tru denne merkelige ideen at lova kunne gjerast til å produsere det ho ikkje inneheld — rikdommen, vitskapen og religionen som, i positiv tyding, utgjer velstand? Er det på grunn av innflytinga frå våre moderne forfattarar på offentlege saker?

Noverande forfattarar — spesielt dei frå den sosialistiske skulen — baserer sine ulike teoriar på ein felles hypotese: Dei deler menneskeheita i to delar. Folk generelt — med unnatak av forfattaren sjølv — utgjer den første gruppa. Forfattaren, heilt åleine, utgjer den andre og viktigaste gruppa. Sikkert er dette den merkeligaste og mest innbilske førestillinga som nokosinne har kome inn i eit menneskeleg hjerne!

Faktisk begynner desse forfattarane på offentlege saker med å anta at folket har i seg sjølve ingen middel til dømmekraft; ingen motivasjon til handling. Forfattarane antek at folket er inert materie, passive partiklar, ubevegelege atom, i beste fall ein slags vegetasjon likegyldig til sin eigen måte å eksistere på. Dei antek at folket er mottakelege til å verte forma — av viljen og handa til ein annan person — til ein uendeleg variasjon av former, meir eller mindre symmetriske, kunstneriske og perfeksjonerte.

Dessutan nøler ikkje ein einaste av desse forfattarane på regjeringssaker med å førestille seg at han sjølv — under tittelen organisator, oppdagar, lovgivar eller grunnleggar — er denne viljen og handa, denne universelle motiverande krafta, denne kreative makta hvis sublime misjon er å forme desse spreidde materiala — personane — til eit samfunn.

Desse sosialistiske forfattarane ser på folket på same måten som gartnaren ser på trea sine. Akkurat som gartnaren vilkårleg formar trea til pyramidar, parasollar, kubar, vasar, vifter og andre former, akkurat slik formar den sosialistiske forfattaren menneska vilkårleg til grupper, seriar, senter, undersenter, bikuber, arbeidsstyrkar og andre variasjonar. Og akkurat som gartnaren brukar eit par saks og nokre andre verktøy for å skape trea sine, brukar den sosialistiske forfattaren lova og nokre andre verktøy for å forme menneska.

Eit Forsvar for Tvungen Arbeid

La oss først vurdere eit sitat frå Bossuet [lærar for Dauphinen ved hoffet til Louis XIV]:

Ein av tinga som mest sterkt blei innprenta (av kven?) i egyptarane sitt sinn var patriotisme…. Ingen fekk lov til å vere ubrukeleg for staten. Lova tildelte kvar einskild sitt arbeid, som blei overført frå far til son. Ingen fekk lov til å ha to yrke. Heller ikkje kunne ein person byte frå eitt jobb til ein annan…. Men det var ei oppgåve som alle blei tvinga til å tilpasse seg: studiet av lovene og visdommen. Uvitenheit om religion og landets politiske reguleringar blei ikkje unnskylda under nokre omsyn. Dessutan blei kvart yrke tildelt (av kven?) til eit bestemt distrikt…. Blant dei gode lovene var ein av dei beste at alle blei trent (av kven?) til å lyda dei. Som eit resultat av dette blei Egypt fylt med fantastiske oppfinningar, og ingenting blei oversett som kunne gjere livet enkelt og roleg.
Dermed, ifølgje Bossuet, stammar personar ingenting frå seg sjølv. Patriotisme, velstand, oppfinningar, jordbruk, vitskap — alt dette blir gjeve til folket gjennom lovene, herskarane. Alt folket treng å gjere er å bøye seg for leiinga.

Eit Forsvar for Faderleg Regjering

Bossuet ber denne ideen om staten som kjelda til all framgang enda så langt som å forsvare egyptarane mot anklagen om at dei avviste bryting og musikk. Han sa:

Korleis er det mogleg? Desse kunsta blei oppfunna av Trismegistus [som blei antatt å ha vore kansler for den egyptiske guden Osiris].
Og igjen blant persarane hevdar Bossuet at alt kjem ovanifrå:

Ein av prinsens første plikter var å oppmuntre jordbruket…. Akkurat som det var kontor etablert for regulering av hærar, så var det kontor for retning av gårdsarbeid…. Det persiske folket blei inspirert med ei overveldande respekt for kongelig autoritet.
Og ifølgje Bossuet hadde det greske folket, sjølv om det var ekstremt intelligent, ingen kjensle av personleg ansvar; som hundar og hestar kunne dei sjølv ikkje ha oppfunna dei enklaste spela:

Grekarar, naturleg intelligente og modige, hadde blitt tidleg kultiverte av kongar og nybyggjarar som hadde kome frå Egypt. Frå desse egyptiske herskarane hadde det greske folket lært kroppsøvingar, fotløp, og heste- og vognløp…. Men det beste som egyptarane hadde lært grekarane var å bli føyelege, og å la seg bli forma av lova for det offentlege gode.

Ideen om Passiv Menneskeheit

Det kan ikkje bestridast at desse klassiske teoriane [fremma av desse seinare lærarar, forfattarar, lovgivarar, økonomar og filosofar] meinte at alt kom til folket frå ei kjelde utanfor seg sjølv. Som eit anna døme, ta Fenelon [erkebiskop, forfattar og instruktør for hertugen av Burgund].

Han var eit vitne til makta til Louis XIV. Dette, pluss det faktum at han vart nært i dei klassiske studia og beundringa av antikken, forårsaka naturleg at Fenelon aksepterte ideen om at menneskeheita skulle vere passiv; at ulykkene og velstanden — lastar og dydar — hos folk er forårsaka av den eksterne innflytinga utøvd på dei av lova og lovgivarane. Dermed, i hans Utopia av Salentum, set han menn — med alle deira interesser, evner, ynskjer og eigedelar under det absolutte skjønet til lovgivaren. Uansett kva saka måtte vere, avgjer personane det ikkje for seg sjølv; prinsen avgjer for dei. Prinsen er avbilda som sjela til denne formlauste massen av folk som dannar nasjonen. I prinsen bur tanken, føresynet, all framgang og prinsippet for all organisasjon. Dermed kviler alt ansvar på han.

Heile den tiande boka av Fenelons Telemachus bevisar dette. Eg viser lesaren til den, og nøyer meg med å sitere tilfeldig frå dette berømte verket som eg, i alle andre omsyn, er den første til å hylle.

Sosialistane Ignorerer Fornuft og Fakta

Med den utrulige godtrulege som er typisk for klassikerne, ignorerer Fenelon autoriteten til fornuft og fakta når han tilskriv den generelle lykka til egyptarane, ikkje til deira eigen visdom, men til visdommen til deira kongar:

Vi kunne ikkje vende augene våre til nokre av breddane utan å sjå rike byar og landeigedomar mest behageleg plasserte; jorder, aldri brakklagde, dekt med gyldne avlingar kvart år; engar fulle av flokkar; arbeidarar som bøyde seg under vekta av frukta som jorda overdådig ga sine dyrkarar; gjetarar som fekk ekkoa til å gjalla med dei mjuke tonane frå pipene og fløytene sine. “Lykkelig,” sa Mentor, “er folket styrt av ein vis konge….”
Seinare ønskte Mentor at eg skulle observere tilfredsheten og overfløden som dekte heile Egypt, der tjueto tusen byar kunne teljast. Han beundra dei gode politireguleringane i byane; rettferda som blei gjeven til fordel for dei fattige mot dei rike; den sunne utdanninga av borna i lydigheit, arbeid, nøkternheit og kjærleik til kunst og litteratur; nøyaktigheita som alle religiøse seremoniar blei utførte med; uselviskheita, den høge respekten for ære, trofastheten til menneske, og frykta for gudane som kvar far lærte borna sine. Han slutta aldri å beundre landets velstand. “Lykkelig,” sa han, “er folket styrt av ein vis konge på ein slik måte.”

Sosialistane Ønskjer å Regulere Folk

Fenelons idyll om Kreta er enda meir forlokkande. Mentor blir laga til å seie:

Alt du ser på denne fantastiske øya skyldast lovene til Minos. Utdanninga han påla for borna gjer kroppane deira sterke og robuste. Frå byrjinga venner ein borna til eit liv i sparsomlegheit og arbeid, fordi ein antar at alle sanselege gleder svekker både kropp og sinn. Dermed tillèt ein dei ingen glede bortsett frå den å bli uovervinnelig gjennom dyd, og å oppnå ære…. Her straffa ein tre laster som går ustraffet blant andre folk: utakksemd, hykleri og grådighet. Det er ikkje behov for å straffe personar for pomp og utskeielser, for dei er ukjende på Kreta…. Ingen kostbare møblar, ingen praktfulle klede, ingen deilege festar, ingen forgylte palassar er tillatne.
Slik førebur Mentor studenten sin til å forme og manipulere — utviljsamt med dei beste intensjonane — folket på Ithaka. Og for å overtyde studenten om visdommen til desse ideane, resiterer Mentor for han eksempelet med Salentum. Det er frå denne typen filosofi at vi mottar våre første politiske idear! Vi blir lærde å behandle personar omtrent som ein instruktør i jordbruk lærer bønder å førebu og pleie jorda.

Eit Berømt Namn og ein Vond Idé

Nå lytt til den store Montesquieu om dette same emnet:

For å oppretthalde handelsanden, er det nødvendig at alle lovene må favorisere henne. Desse lovene, ved å proporsjonalt dele opp formua etter kvart som dei blir laga i handel, bør gi kvar fattig borgar tilstrekkeleg enkle omsyn til å gjere det mogleg for han å arbeide som dei andre. Desse same lovene bør setje kvar rik borgar i slike senka omsyn at dei tvingar han til å arbeide for å behalde eller oppnå.
Dermed skal lovene disponere over alle formuar!

Sjølv om reell likskap er statens sjel i eit demokrati, er dette likevel så vanskeleg å etablere at ein ekstrem presisjon i denne saka ikkje alltid ville vere ønskjeleg. Det er tilstrekkeleg at det blir etablert ei folketeljing for å redusere eller fiksere desse forskjellane i rikdom innanfor ei viss grense. Etter at dette er gjort, gjenstår det for spesifikke lover å utjamne ulikskap ved å påleggje byrdor på dei rike og gi lettelse til dei fattige.
Her finn vi igjen ideen om å utjamne formuar ved lov, ved makt.

I Hellas var det to typar republikkar. Ein, Sparta, var militær; den andre, Aten, var kommersiell. I den førstnemnde var det ønskjeleg at borgarane var ledige; i den sistnemnde blei kjærleik til arbeid oppmuntra.
Merk det fantastiske geniet til desse lovgjevarane: Ved å fornedre alle etablerte skikkar — ved å blande dei vanlege omgrepa om alle dyder — visste dei på førehand at verda ville beundre visdommen deira.
Lycurgus ga stabilitet til byen sin Sparta ved å kombinere småtjuveri med rettferda si sjel; ved å kombinere det mest fullstendige slaveriet med den mest ekstreme fridomen; ved å kombinere dei mest grusame trua med den største moderasjonen. Han syntest å fråta byen sin alle ressursar, kunstar, handel, pengar og forsvar. I Sparta gjekk ambisjon utan håp om materiell belønning. Naturleg affeksjon fann ingen utløp fordi ein mann verken var son, ektemann eller far. Sjølv kyskheit blei ikkje lenger ansett som passande. Ved denne vegen leidde Lycurgus Sparta til stordom og ære.
Denne djervsheita som fanst i institusjonane i Hellas har vorte gjentatt midt i degenerasjon og korrupsjon i våre moderne tider. Ein og annan ærleg lovgivar har forma eit folk der integritet framstår som naturleg som mot i spartanarane.
Herr William Penn, til dømes, er ein sann Lycurgus. Sjølv om herr Penn hadde fred som sitt mål — medan Lycurgus hadde krig som sitt mål — liknar dei kvarandre i at deira moralske prestisje over frie menn tillét dei å overvinne fordommar, å undertrykke lidenskap, og å leie sine respektive folk inn i nye stiar.
Landet Paraguay gir oss eit anna eksempel [på eit folk som, for sitt eige beste, vert forma av sine lovgivarar].
No er det sant at dersom ein betraktar den reine gleda ved å kommandere som den største gleda i livet, kontemplerer han ei forbrytelse mot samfunnet; det vil likevel alltid vere eit edelt ideal å styre menneske på ein måte som vil gjere dei lykkeligere.
Dei som ønskjer å etablere liknande institusjonar må gjere som følgjer: Etablere felles eigarskap til eigedom som i Platons republikk; ære gudane som Platon befalte; hindre utlendingar frå å blande seg med folket, for å bevare skikkane; la staten, i staden for borgarane, etablere handel. Lovgjevarane bør levere kunstar i staden for luksus; dei bør tilfredsstille behov i staden for ønskje.

Ein Fryktelig Idé

Dei som er underlagt vulgær begeistring kan utbryte: “Montesquieu har sagt dette! Så det er fantastisk! Det er sublimt!” Når det gjeld meg, har eg motet til mi eiga meining. Eg seier: Kva! Du har nervane til å kalle det fint? Det er fryktelig! Det er avskyleg! Desse tilfeldige utvala frå Montesquieus skrifter viser at han betraktar personar, fridommar, eigedom — menneskeheita sjølv — som ingenting anna enn materiale for lovgivarar å utøve visdommen sin på.

Lederen av Demokratene

No la oss undersøke Rousseau om dette emnet. Denne forfattaren på offentlege saker er den øvste autoriteten for demokratane. Og sjølv om han baserer den sosiale strukturen på folkets vilje, har han, i større grad enn nokon andre, fullstendig akseptert teorien om den totale inertheten til menneskeheita i hendene på lovgivaren:

“Dersom det er sant at ein stor prins er sjelden, er det ikkje sant at ein stor lovgivar er endå sjeldnare? Prinsen har berre å følgje mønsteret som lovgivaren skapar. Lovgivaren er mekanikaren som oppfinn maskina; prinsen er berre arbeidaren som set henne i gang.”

Og kva rolle spelar personane i alt dette? Dei er berre maskina som vert sett i gang. Faktisk vert dei ikkje berre betrakta for å vere råmaterialet som maskina er laga av?

Dermed eksisterer den same relasjonen mellom lovgivaren og prinsen som eksisterer mellom landbrukseksperten og bonden; og relasjonen mellom prinsen og hans undersåttar er den same som mellom bonden og jorda hans. Kor høgt over menneskeheita har denne forfattaren på offentlege saker vorte plassert? Rousseau herskar over lovgivarar sjølve, og lærer dei håndverket sitt i desse imperious termene:

“Vil du gje stabilitet til staten? Då bring ekstremane så nær saman som mogleg. Tolerer verken rike menn eller tiggarar. Dersom jorda er dårleg eller ufruktbar, eller landet for lite for innbyggjarane, vend deg då til industri og kunst, og bytt desse produkta for proviantane du treng. På ei fruktbar jord — dersom du manglar innbyggjarar — gje all oppmerksamt til landbruk, fordi dette multipliserer folk; forvis kunsten, fordi den berre tener til å avfolke nasjonen….

Dersom du har omfattande og tilgjengelege kystlinjer, dekk då havet med handelsskip. Du vil ha ein strålande, men kort eksistens. Dersom havane dine vaskar berre utilgjengelege klipper, lat folket vere barbarisk og ete fisk; dei vil leve meir stille — kanskje betre — og, mest sikkert, dei vil leve lykkeligere.

Kort sagt, og i tillegg til maksima som er felles for alle, har kvart folk sine eigne spesielle omsyn. Og dette faktum i seg sjølv vil forårsake lovgjeving som er passande for omstenda.”

Dette er grunnen til at hebrearene tidlegare — og, meir nyleg, arabarane — hadde religion som sitt prinsipielle mål. Målet for atenarene var litteratur; for Kartago og Tyrus, handel; for Rhodos, sjøfartsaffærer; for Sparta, krig; og for Roma, dyd. Forfattaren av Anden i Lovene har vist ved kva kunst lovgjevaren bør rette sine institusjonar mot kvart av desse måla…. Men dersom lovgjevaren feiltar sitt rette mål, og handlar på eit prinsipp annleis enn det indikert av tingas natur? Anta at det valde prinsippet nokre gonger skapar trældom, og nokre gonger fridom; nokre gonger rikdom, og nokre gonger folketal; nokre gonger fred, og nokre gonger erobring? Denne forvirringa av mål vil sakte svekke lova og svekke grunnlova. Staten vil bli utsett for uopphørlige agitasjonar til han er øydelagd eller endra, og uovervinnelig natur gjenvinnar sitt imperium.

Men dersom naturen er tilstrekkeleg uovervinnelig til å gjenvinna sitt imperium, kvifor innrømmar ikkje Rousseau at ho ikkje trong lovgjevaren for å oppnå det i utgangspunktet? Kvifor ser han ikkje at menn, ved å lyda sine eigne instinkt, ville vende seg til jordbruk på fruktbar jord, og til handel på ei omfattande og lett tilgjengeleg kyst, utan innblanding frå ein Lycurgus eller ein Solon eller ein Rousseau som lett kunne ta feil.

Sosialistar Vil Ha Tvungen Konformitet

Uansett investerer Rousseau skaparane, organisatorane, direktørane, lovgjevarane og kontrollørane av samfunnet med eit forferdelig ansvar. Han er derfor mest krevjande med dei:

Den som ville våge å påta seg den politiske skaping av eit folk burde tru at han kan, på ein måte, transformere menneskenaturen; transformere kvart individ — som, av seg sjølv, er ein einslege og perfekt heilskap — til ein rein del av ein større heilskap frå kva individet henceforth vil motta sitt liv og vesen. Dermed burde personen som ville påta seg den politiske skaping av eit folk tru på si evne til å endre menneskets konstitusjon; å styrke han; å erstatte den fysiske og uavhengige eksistensen mottatt frå naturen, med ein eksistens som er delvis og moralsk. Kort sagt, den potensielle skaparen av politisk menneske må fjerne menneskets eigne krefter og utstyre han med andre som er naturleg fremmande for han.

Stakkars menneskenatur! Kva ville bli av ein persons verdighet dersom ho blei betrodd til følgjarane av Rousseau?

Lovgivarar Ønskjer å Forme Menneskeheita

Nå la oss undersøkje Raynal om dette emnet med menneskeheita som blir forma av lovgivaren:

Lovgivaren må først vurdere klimaet, lufta og jorda. Ressursane til hans disposisjon avgjer hans plikter. Han må først vurdere sin lokalitet. Ein folkemengde som lever på maritime kystar må ha lover designa for navigasjon…. Om det er ei innlandsbusetnad, må lovgivaren lage sine planar i samsvar med naturen og fruktbarheten til jorda….

Det er spesielt i fordelinga av eigedom at lovgivarens geni vil bli funne. Som ein generell regel, når ei ny koloni blir etablert i eit land, bør tilstrekkeleg land bli gjeve til kvar mann for å støtte sin familie….

På ei ukultivert øy som du populerer med born, treng du berre la frøa av sanninga spire saman med utviklinga av fornufta…. Men når du gjenbosetter ein nasjon med ei fortid i eit nytt land, kviler lovgivarens dyktigheit i politikken om å tillate folket å behalde ingen skadelege meiningar og skikkar som moglegvis kan kurerast og korrigerast. Om du ønskjer å forhindre at desse meiningane og skikkane blir permanente, vil du sikre den andre generasjonen ved eit generelt system for offentleg utdanning for borna. Ein prins eller ein lovgivar bør aldri etablere ei koloni utan først å arrangere å sende vise menn langs for å instruere ungdomen…

I ei ny koloni er det rikelig høve ope for den forsiktige lovgivaren som ønskjer å rense skikkane og manerane til folket. Om han har dyd og geni, vil landet og folket til hans disposisjon inspirere hans sjel med ein plan for samfunnet. Ein forfattar kan berre vagt spore planen på førehand fordi ho nødvendigvis er underlagt ustabiliteten til alle hypoteser; problemet har mange former, komplikasjonar og omstende som er vanskelege å føresjå og avgjere i detalj.

Lovgivarar Fortalde Korleis Dei Skal Handtere Menneske

Raynals instruksjonar til lovgivarane om korleis dei skal handtere menneske kan samanliknast med ein professor i landbruk som foreles for studentane sine: “Klimaet er den første regelen for bonden. Hans ressursar avgjer prosedyren hans. Han må først vurdere lokaliteten sin. Om jorda hans er leire, må han gjere slik og slik. Om jorda hans er sand, må han handle på ein annan måte. Kvar fasilitet er open for bonden som ønskjer å rydde og forbetre jorda si. Om han er dyktig nok, vil gjødsla til hans disposisjon foreslå han ein operasjonsplan. Ein professor kan berre vagt spore denne planen på førehand fordi ho nødvendigvis er underlagt ustabiliteten til alle hypoteser; problemet har mange former, komplikasjonar og omstende som er vanskelege å føresjå og avgjere i detalj.”

Å, sublime forfattarar! Venlegast hugs nokre gonger at denne leiren, denne sanden og denne gjødsla som de så vilkårleg disponerer over, er menneske! Dei er dykkar likeverdige! Dei er intelligente og frie menneske som de sjølv! Som de har, har dei også motteke frå Gud fakultetet til å observere, å planlegge framover, å tenkje og å dømme for seg sjølv!

Eit Mellombels Diktatur

Her er Mably om dette emnet av lova og lovgivaren. I passasjane før den her siterte, har Mably anteke at lovene, på grunn av forsømming av tryggleik, er utslitne. Han held fram med å adressere lesaren slik:

Under desse omstendigheitene er det openbart at regjeringas fjører er slakke. Gi dei ei ny spenning, og det vonde vil bli kurert…. Tenk mindre på å straffe feil, og meir på å belønne det du treng. På denne måten vil du gjenopprette republikken din ungdomens kraft. Fordi frie folk har vore uvitande om denne prosedyren, har dei mista si fridom! Men om det vonde har gjort slik framgang at vanlege regjeringsprosedyrar ikkje kan kurere det, ty då til ein ekstraordinær tribunal med betydelege krefter for ein kort tid. Borgaranes fantasi treng å bli trufne eit hardt slag.

På denne måten held Mably fram gjennom tjue bind.

Under innflytinga av undervisning som dette — som stammer frå klassisk utdanning — kom det ei tid når alle ønskte å plassere seg over menneskeheita for å arrangere, organisere og regulere henne på sin eigen måte.

Sosialistar Vil Ha Likskap i Velstand

No la oss undersøke Condillac om dette emnet av lovgivarar og menneskeheita:

Min Herre, anta karakteren til Lycurgus eller Solon. Og før du fullfører å lese dette essayet, underhold deg sjølv ved å gje lover til nokre villmenn i Amerika eller Afrika. Avgrens desse nomadane til faste bustader; lær dei å passe flokkar…. Forsøk å utvikle den sosiale medvitskapen som naturen har planta i dei…. Tving dei til å begynne å praktisere menneskeheita sine plikter…. Bruk straff for å gjere sanselege gleder usmakelege for dei. Då vil du sjå at kvart punkt i lovgjevinga di vil forårsake at desse villmennene mister ein last og få ei dyd.

Alle folk har hatt lover. Men få folk har vore lykkelige. Kvifor er dette slik? Fordi lovgjevarane sjølve nesten alltid har vore uvitande om føremålet med samfunnet, som er foreininga av familiar ved ein felles interesse.

Upartiskheit i lova består av to ting: etableringa av likskap i rikdom og likskap i verdighet blant borgarane…. Ettersom lovene etablerer større likskap, vert dei proporsjonalt meir dyrebare for kvar borgar…. Når alle menn er like i rikdom og verdighet — og når lovene ikkje etterlèt noko håp om å forstyrre denne likskapen — korleis kan menn då verte agiterte av grådskap, ambisjon, utsvevelse, lateskap, døvenskheit, misunning, hat eller sjalusi?

Det du har lært om republikken Sparta bør opplyse deg om dette spørsmålet. Ingen annan stat har nokosinne hatt lover meir i samsvar med naturens orden; av likskap.

Feilen til dei sosialistiske forfattarane

Eigentleg er det ikkje rart at i det sjuande og attande hundreåret vart menneskeslekta rekna som inert materie, klar til å ta imot alt — form, andlet, energi, rørsle, liv — frå ein stor prins eller ein stor lovgjevar eller eit stort geni. Desse hundreåra vart næra på studiet av antikken. Og antikken presenterer overalt — i Egypt, Persia, Hellas, Roma — skodet av nokre få menn som formar menneskeheita etter sine innfall, takka vere prestisjen til makt og svindel. Men dette beviser ikkje at denne situasjonen er ynskjeleg. Det beviser berre at sidan menneske og samfunn er i stand til forbetring, er det naturleg å venta at feil, uvit, despotisme, slaveri og overtru skal vera størst mot opphavet til historia. Forfattarane siterte ovanfor tok ikkje feil då dei fann gamle institusjonar å vera slike, men dei tok feil då dei tilbaud dei for beundring og etterlikning av framtidige generasjonar. Ukritiske og barnlege konformistar tok dei for gjeve storleiken, verdigheita, moralen og lukka til dei kunstige samfunna i den gamle verda. Dei forstod ikkje at kunnskap viser seg og veks med tidas gang; og at i proporsjon til denne veksten av kunnskap, tek makt sida til rett, og samfunnet gjenvinn besittelse av seg sjølv.

Kva er fridom?

Eigentleg, kva er den politiske kampen som vi er vitne til? Det er den instinktive kampen til alle menneske mot fridom. Og kva er denne fridomen, som berre namnet får hjartet til å slå raskare og ristar verda? Er det ikkje unionen av alle fridommar — fridom til samvett, utdanning, forening, presse, reise, arbeid, handel? Kort sagt, er ikkje fridom fridomen til kvar person til å gjera full bruk av evnene sine, så lenge han ikkje skadar andre personar medan han gjer det? Er ikkje fridom øydelegginga av alt despotisme — inkludert, sjølvsagt, lovleg despotisme? Til slutt, er ikkje fridom avgrensinga av lova berre til dens rasjonelle sfære av å organisere retten til individet til lovleg sjølvforsvar; av å straffe urettferd?

Det må innrømmast at tendensen til menneskeslekta mot fridom i stor grad vert hindra, særleg i Frankrike. Dette skuldast i stor grad ei fatal lyst — lært frå antikkens lære — som forfattarane våre om offentlege saker har til felles: Dei ynskjer å setje seg over menneskeheita for å arrangere, organisere og regulere henne etter sin eigen fantasi.

Filantropisk tyranni

Medan samfunnet kjemper mot fridom, er desse berømte mennene som set seg i spissen fylte med ånda frå det sjuande og attande hundreåret. Dei tenkjer berre på å underkaste menneskeheita det filantropiske tyranniet av sine eigne sosiale oppfinnelsar. Som Rousseau, ynskjer dei å tvinge menneskeheita docilt til å bere dette åket av offentleg velferd som dei har drøymt opp i sine eigne fantasiar.

Dette var særleg sant i 1789. Ikkje før det gamle regimet var øydelagt, vart samfunnet utsett for enda andre kunstige arrangement, alltid startande frå det same punktet: lovas allmakt.

Lytt til ideane til nokre av forfattarane og politikarane i den perioden:

SAINT-JUST: Lovgjevaren kommanderer framtida. Det er for han å ville menneskeheitens gode. Det er for han å gjera menn til det han vil at dei skal vere.

ROBESPIERRE: Regjeringa si funksjon er å dirigere nasjonens fysiske og moralske krefter mot målet som samveldet har kome til å vere for.

BILLAUD-VARENNES: Eit folk som skal returnerast til fridom må formast på nytt. Ein sterk kraft og energisk handling er naudsynt for å øydeleggje gamle fordommar, å endre gamle skikkar, å korrigere forderva affeksjonar, å avgrense overflødige behov, og å øydeleggje inngrodde laster…. Borgarar, den ufleksible strengheita til Lykurgos skapte det faste grunnlaget for den spartanske republikken. Den svake og tillitsfulle karakteren til Solon stupte Athen i slaveri. Denne parallellen omfattar heile vitskapen om regjering.

LE PELLETIER: Med tanke på omfanget av menneskeleg degradering, er eg overtydd om at det er naudsynt å effektuere ei total regenerering og, om eg kan uttrykkje meg slik, å skape eit nytt folk.

Sosialistane Vil Ha Diktatur

Her er Rousseau om dette emnet:

“Skal lova vere eit instrument for å endre naturen til folket? Det ser ut til at lovgivaren også må endre mennesket til sitt eige føremål. I staden for å byggje på eksisterande institusjonar, må han skape nye; i staden for å perfeksjonere det som allereie eksisterer, må han destruere og so bygge opp att frå grunnen av. Menneskeheita sjølv må omformast.

Lovgivaren må ha mot til å seie: ‘Naturen si plan er ikkje god nok for meg. Eg vil forme menneska til mine eigne føremål. Eg vil gjere dei til instrumen

t for min visdom. Eg vil omforme sjela deira, erstatte individualiteten deira med fellesskapet. Kort sagt, eg vil ta frå mennesket den eigen retten til seg sjølv og gje han til kollektivet.’”

Dette er òg kvifor Rousseau sa: “Den som vågar å ta på seg byrden av å instituere eit folk må kjenne at han kan, på ein måte, endre menneskenaturen; transformere kvart individ til ein del av ein større heilskap; endire menneskets konstitusjon for å styrke ho; erstatte den fysiske og uavhengige eksistensen han har motteke frå naturen med ein partiell og moralsk eksistens.”

Diktatorisk arroganse

På kva enorm høgde over resten av menneskeheita plasserer Robespierre seg her! Og merk arroganse med kva han snakkar. Han er ikkje nøgd med å be for ei stor oppvakning av den menneskelege anda. Heller ikkje ventar han eit slikt resultat frå ei velordna regjering. Nei, han sjølv vil gjenskape menneskeheita, og ved hjelp av terror.

Denne massa av råtne og motstridande utsegner er henta frå ein tale av Robespierre der han sikter på å forklare prinsippa for moral som burde veilede ein revolusjonær regjering. Merk at Robespierres førespurnad om diktatur ikkje berre er gjort for å avvise ein utanlandsk invasjon eller slå ned dei motståande gruppene. Snarare vil han ha eit diktatur for at han kan bruke terror til å tvinge på landet sine eigne prinsipp for moral. Han seier at denne handlinga berre skal vera eit midlertidig tiltak som går føre ein ny grunnlov. Men i røynda ynskjer han ingenting mindre enn å bruke terror for å utrydde frå Frankrike egoisme, ære, skikkar, manerar, mote, forfengeligheit, kjærleik til pengar, godt selskap, intrigar, vidd, sensuellitet og fattigdom. Ikkje før han, Robespierre, skal ha oppnådd desse mirakla, som han så rettmessig kallar dei, vil han tillate lova å regjere att.

(På dette punktet i den opphavlege franske teksten, pausar herr Bastiat og snakkar slik til alle velgjerarar og potensielle herskarar av menneskeheita: «Å, de elendige skapningar! De som trur at de er så store! De som dømmer menneskeheita til å vera så liten! De som ynskjer å reformere alt! Kvifor reformerer de ikkje de sjølve? Den oppgåva ville vera tilstrekkeleg nok.»)

Den Indirekte Tilnærminga til Despotisme

Dessverre skjer ikkje denne omforminga av menneskeheita av lovgivaren direkte. Det vil seie, lovgivaren brukar ikkje sin eigen kraftfelt til å skape denne nye type menneske. Men lovgivaren har til disposisjon ei mektig verkemiddel - lova - og brukar lova til å forme menneskeheita indirekte.

Dermed, gjennom lova, tek lovgivaren kontrollen over utdanninga. Han kontrollerer religionen. Han kontrollerer økonomien. Han tek kontrollen over familien. Alt for å endre nasjonen til sitt eige føremål.

Men vil ikkje dette også føre til øydelegging av all individuell initiativ og ansvar?

Napoleon Ønskte Passiv Menneskeheit

Napoleon visste godt at statlege institusjonar kunne brukast til å manipulere eit heilt folk. Han hadde ingen respekt for menneskeheitas evne til å styre sine eigne saker. Han sa:

“Korleis kan orden verte oppretthalden i ein stat utan religionen? Samfunnet kan ikkje eksistere utan ulikskap i formuar, og ulikskap i formuar kan ikkje eksistere utan religion. Når ein mann døyr av sult ved sida av ein annan som har for mykje, er det umogleg for han å akseptere denne forskjellen med mindre det finst ein autoritet som seier: ‘Gud ønskjer det slik. Det må vere forskjell på dei fattige og dei rike i denne verda, men i evigheita vil forholda vere omvendt.’”

Napoleon, då, ønskte eit passivt folk. Han ønskte at religionen skulle brukast som eit verktøy for å halde folket lydige mot staten og dei rike.

Den vonde sirkelen av sosialisme

Vi skal aldri vita kor mange gode bøker som har forblitt uskrivne på grunn av innverknaden frå denne pseudo-moralen. Frykta for å bli anklaga for å søkje personleg berømmelse har avskrekka mange ein tenkjar frå å setje ideane sine i sirkulasjon.

Likevel er det ein forfattar som aldri har vorte anklaga for å skrive for personleg berømmelse, sidan han aldri signerte namnet sitt på noko. Eg viser til Louis Blanc, og her er kva han har å seie i boka si om organiseringa av arbeid:

I vårt plan mottar samfunnet sitt momentum frå makt.

No vurder implikasjonane av denne utsegner. Samfunnet — som er sett saman av menn — skal motta sitt momentum frå makt, som er bruken av kraft. Friheitleg innrømmer at kraft må brukast på menn for å bevege dei, han held fram:

Det første spørsmålet er å oppdage korleis det er mogleg å perfeksjonere det menneskelege individet slik at han blir mottakeleg for imperiet av fornuft, rettferd og kjærleik, slik at han kan gjera med orden og utan reaksjon.

Her har vi kraft i bakgrunnen, sidan om individene som utgjer samfunnet ikkje er mottakelege for fornuft, er det logisk å anta at kraft vil bli verva for å gjera dei mottakelege.

Så held han fram:

Tendensen til den menneskelege rasen mot perfeksjonering blir gjeven, kva er den beste forma for regjering? Vi treng ikkje å nøle med å svare på dette spørsmålet. Den beste forma for regjering er den som er i stand til å konsentrere alle sosiale krefter mot oppnåinga av målet som samfunnet beveger seg mot. No beveger samfunnet seg mot lik fordeling av velvære blant menn og den komplette utviklinga av individet. Difor er den beste forma for regjering ein som vil sterkast sentralisere den offentlege makta, ein som vil mest effektivt undertrykkje individuell aktivitet, ein som vil konsentrere alle sosiale krefter i hendene på dei som er betrodde å dirigere statens anliggender, ein som vil gjera alt avhengig av regjeringa si handling — kort sagt, forma for regjering som vil tillate det største talet intervensjonar frå staten.

Dette er forma for regjering som Louis Blanc vil ha, og vi blir fortalt at dette er typen regjering som vil bringe til frukt menneskets tendens mot perfeksjonering!

Men har folket ratifisert denne regjeringsordninga? Har franskmenn ynskt å undertrykkje individuell aktivitet? Har dei bestemt seg for å konsentrere alle sosiale krefter i hendene på politikarane? Har dei bestemt seg for å gjera alt avhengig av regjeringa si handling?

Uansett kva franskmenn kan ha bestemt i fortida, godkjenner Louis Blanc ikkje deira beslutning, for han seier:

Vårt prosjekt er basert på sentralisering…. Vi må endre folks idear om deira eigen eksistens. Dei må bli induserte til å gjera den vanskelege overgangen frå den nåverande timen, når kvar person framleis kan håpe å lukkast ved sine eigne anstrengingar, til den vage og ubestemte framtida, når alle vil lukkast saman.

Så dette er kva vi må gjera. Vi må endre folks idear om deira eigen eksistens og indusere dei til å gjera den vanskelege overgangen frå ein situasjon der kvar person lukkast ved sine eigne anstrengingar til ein situasjon der alle lukkast saman.

Eg håpar oppriktig at når tida kjem for realiseringa av prosjektet hans, vil herr Blanc hugse sitt eige råd:

Samfunnet mottar sitt momentum frå makt.

For det vil ta mykje «momentum» for å indusere franskmenn til å forlate ideen om at dei skal lukkast ved sine eigne anstrengingar og adoptere doktrinen om at alle skal lukkast saman.

Doktrinen til demokratane

Det merkelege fenomenet i vår tid — eit som sannsynlegvis vil forbause etterkomarane våre — er doktrinen basert på denne triple hypotesen: den totale inertheten til menneskeheita, lovas allmakt, og lovgjevaren sin ufeilbarlegheit. Desse tre ideane dannar det heilage symbolet for dei som proklamerer seg sjølve som totalt demokratiske.

Talsmennene for denne doktrinen bekjenner seg òg som sosiale. Så langt som dei er demokratiske, legg dei ubegrensa tru på menneskeheita. Men så langt som dei er sosiale, betraktar dei menneskeheita som lite betre enn gjørme. Lat oss undersøkje denne kontrasten i større detalj.

Kva er haldninga til demokraten når politiske rettar vert diskuterte? Korleis betraktar han folket når ein lovgjevar skal veljast? Å, då vert det hevda at folket har ein instinktiv visdom; dei er begåva med den finaste persepsjon; deira vilje er alltid rett; den generelle viljen kan ikkje ta feil; stemmegjeving kan ikkje vera for universell.

Når det er tid for å stemme, skal veljaren tilsynelatande ikkje bli spurd om nokon garanti for visdomen sin. Viljen hans og evna til å velje klokt vert teken for gjeven. Kan folket ta feil? Lever vi ikkje i ei opplysingstid? Kva! skal folket alltid haldast i band? Har dei ikkje vunne rettane sine ved stor innsats og offer? Har dei ikkje gjeve rikeleg bevis på intelligensen og visdomen sin? Er dei ikkje vaksne? Er dei ikkje i stand til å dømme for seg sjølve? Veit dei ikkje kva som er best for seg sjølve? Er det ein klasse eller ein mann som ville vera så dristig å setje seg over folket, og dømme og handle for dei? Nei, nei, folket er og bør vera fritt. Dei ynskjer å styre sine eigne saker, og dei skal gjera det.

Men når lovgjevaren endeleg er vald — å! då endrar tonen i talen hans seg radikalt. Folket vert returnert til passivitet, inerthet og ubevisstheit; lovgjevaren går inn i allmakt. No er det for han å initiere, å dirigere, å drive, og å organisere. Menneskeheita har berre å underkaste seg; despotismens time har slått. Vi observerer no denne fatale ideen: Folket som, under valet, var så vise, så moralske og så perfekte, har no ingen tendensar overhovudet; eller om dei har nokre, er det tendensar som leder nedover i degradering.

Det sosialistiske konseptet om fridom

Men burde ikkje folket få litt fridom?

Men herr Considerant har forsikra oss om at fridom leier uunngåeleg til monopol!

Vi forstår at fridom tyder konkurranse. Men ifølge herr Louis Blanc er konkurranse eit system som ruinerer forretningsmenn og utrydder folket. Det er av denne grunn at frie folk vert ruinert og utrydda i proporsjon til graden av fridom. (Mogleg burde herr Louis Blanc observere resultata av konkurranse i, til dømes, Sveits, Nederland, England og USA.)

Herr Louis Blanc fortel oss òg at konkurranse leier til monopol. Og ved den same resonneringa informerer han oss dermed om at låge prisar leier til høge prisar; at konkurranse driv produksjon til destruktiv aktivitet; at konkurranse tømmer kildene til kjøpekraft; at konkurranse tvingar ein auke i produksjon medan den samstundes tvingar ein nedgang i forbruk. Frå dette følgjer det at frie folk produserer for ikkje å forbruke; at fridom tyder undertrykking og galskap blant folket; og at herr Louis Blanc absolutt må ta seg av det.

Sosialistar fryktar alle fridommar

Vel, kva fridom bør lovgjevarane tillate folk å ha? Fridom til samvett? (Men om dette vart tillate, ville vi sjå folket ta denne moglegheita til å bli ateistar.)

Så fridom til utdanning? (Men foreldre ville betale professorar for å lære barna sine umoral og usannheiter; dessutan, ifølge herr Thiers, om utdanning vart overlatt til nasjonal fridom, ville den opphøyre å vera nasjonal, og vi ville lære barna våre ideane til tyrkarane eller hinduane; medan, takka vere denne lovlege despotismen over utdanning, har barna våre no den gode lukka å bli underviste i dei edle ideane til romarane.)

Så fridom til arbeid? (Men det ville tyde konkurranse som att etterlèt produksjon uforbrukt, ruinerer forretningsmenn og utrydder folket.)

Kanskje fridom til handel? (Men alle veit — og talsmennene for beskyttelsestollar har bevist om att og om att — at fridom til handel ruinerer kvar person som engasjerer seg i det, og at det er naudsynt å undertrykkje fridom til handel for å bløme.)

Mogleg då, fridom til forening? (Men, ifølge sosialistisk doktrine, er sann fridom og frivillig forening i motsetning til kvarandre, og føremålet med sosialistane er å undertrykkje fridom til forening nettopp for å tvinge folk til å forene seg saman i sann fridom.)

Klårt då, kan samvettet til dei sosiale demokratane ikkje tillate personar å ha nokon fridom fordi dei trur at menneskeheitens natur alltid tenderer mot kvar form for nedbryting og katastrofe. Dermed må lovgjevarane sjølvsagt lage planar for folket for å redde dei frå seg sjølve.

Denne resonneringslinja fører oss til eit utfordrande spørsmål: Om folk er så udugelege, så umoralske og så uvitande som politikarane indikerer, kvifor vert retten til desse same folka til å stemme forsvart med slik lidenskapeleg insistering?

Supermannsideen

Kravene frå desse organisatorane av menneskeheita reiser eit anna spørsmål som eg ofte har stilt dei og som, så vidt eg veit, dei aldri har svart på: Om dei naturlege tendensane til menneskeheita er så dårlege at det ikkje er trygt å tillate folk å vera frie, korleis er det då at tendensane til desse organisatorane alltid er gode? Tilhøyrer ikkje lovgjevarane og deira utnemnde agentar òg menneskeslekta? Eller trur dei at dei sjølve er laga av ein finare leire enn resten av menneskeheita? Organisatorane hevdar at samfunnet, når det vert overlatt til seg sjølv, styrter hodestups mot sin uunngåelege øydelegging fordi instinkta til folket er så perverse. Lovgjevarane hevdar å stoppe denne sjølvmorderiske kursen og gje den ei sunnare retning. Tilsynelatande har lovgjevarane og organisatorane mottatt frå Himlen ein intelligens og dyd som plasserer dei utanfor og over menneskeheita; om så, lat dei vise titlane sine til denne overlegenheita.

Dei ville vera gjeterane over oss, deira sauer. Sikkert føreset ein slik ordning at dei naturleg er overlegen resten av oss. Og sikkert er vi fullt berettiga til å krevje frå lovgjevarane og organisatorane bevis på denne naturlege overlegenheita.

Sosialistane Avviser Fritt Val

Vennlegast forstå at eg ikkje bestrider retten deira til å oppfinne sosiale kombinasjonar, å kunngjere dei, å fremje dei, og å prøve dei på seg sjølve, på eigen kostnad og risiko. Men eg bestrider retten deira til å påtvinge desse planane oss ved lov — ved makt — og å tvinge oss til å betale for dei med våre skattar.

Eg insisterer ikkje på at støttespelarane av desse ulike sosiale tankeskular — proudhonistane, cabetistane, fourieristane, universitaristane og proteksjonistane — gir opp sine ulike idear. Eg insisterer berre på at dei gir opp denne eine ideen som dei har felles: Dei treng berre å gi opp ideen om å tvinge oss til å akseptere gruppene og seriane deira, dei sosialiserte prosjekta deira, gratis-kreditt bankane deira, deira gresk-romerske konsept om moral, og deira kommersielle reguleringar. Eg ber berre om at me får lov til å bestemme over desse planane for oss sjølve; at me ikkje vert tvinga til å akseptere dei, direkte eller indirekte, om me finn dei å vere i strid med våre beste interesser eller motbydelege for våre samvit.

Men desse organisatorane ønskjer tilgang til skattefonda og til lovens makt for å gjennomføre planane sine. I tillegg til å vere undertrykkjande og urettferdige, inneber dette ønsket også den fatale føresetnaden at organisatoren er ufeilbarleg og menneskeheita er inkompetent. Men att, om personar er inkompetente til å dømme for seg sjølve, kvifor all denne snakkinga om universell stemmerett?

Årsaka til Franske Revolusjonar

Denne motsetninga i idear er, dessverre men logisk, reflektert i hendingar i Frankrike. Til dømes har franskmenn leidd alle andre europeiske land i å oppnå rettane sine — eller, meir nøyaktig, sine politiske krav. Likevel har dette faktumet på ingen måte forhindra oss frå å verte det mest styrte, det mest regulerte, det mest pålagde, det mest bundne og det mest utnytta folket i Europa. Frankrike leier også alle andre nasjonar som den der revolusjonar konstant kan ventast. Og under desse omstenda er det ganske naturleg at dette skal vere tilfellet.

Og dette vil forbli tilfellet så lenge våre politikarar held fram med å akseptere denne ideen som har vorte så godt uttrykt av herr Louis Blanc: “Samfunnet mottek sitt momentum frå makt.” Dette vil forbli tilfellet så lenge menneskelege vesen med kjensler held fram med å forbli passive; så lenge dei betraktar seg sjølve som ute av stand til å forbetre velstanden og lukka si ved sin eigen intelligens og eigen energi; så lenge dei ventar alt frå lova; kort sagt, så lenge dei førestiller seg at forholdet deira til staten er det same som sauen sitt til gjetaren.

Den Enorme Makta til Regjeringa

Så lenge desse ideane rår, er det klart at ansvaret til regjeringa er enormt. Lukke og ulukke, rikdom og fattigdom, likskap og ulikskap, dyd og last — alt avheng då av politisk administrasjon. Ho er belasta med alt, ho påtek seg alt, ho gjer alt; derfor er ho ansvarleg for alt.

Dersom me er heldige, har regjeringa krav på vår takksemd; men dersom me er uheldige, må regjeringa bere skulda. For er ikkje personane våre og eigedomen vår no til disposisjon for regjeringa? Er ikkje lova allmektig?

Ved å skape eit monopol på utdanning, må regjeringa svare på håpa til familias fedrar som dermed er fråtekne fridomen sin; og dersom desse håpa vert knuste, kven si skuld er det?

Ved å regulere industrien har regjeringa kontrahert for å gjere henne vellykka; elles er det absurd å fråta industrien fridomen hennar. Og dersom industrien no lid, kven si skuld er det?

Ved å blande seg inn i handelsbalansen ved å leike med tollsatsane, kontraherer regjeringa dermed for å gjere handelen vellykka; og dersom dette resulterer i øydelegging i staden for velstand, kven si skuld er det?

Ved å gi beskyttelse i staden for fridom til industriane for forsvar, har regjeringa kontrahert for å gjere dei vellykkande; og dersom dei no er i krise, kven si skuld er det?

Politikk og Økonomi

Så lenge det vert innrømt at lova kan avleiast frå sitt sanne føremål — at ho kan krenke eigedom i staden for å beskytte den — vil alle ønske å delta i å lage lova, anten for å beskytte seg mot plyndring eller for å bruke henne til plyndring. Politiske spørsmål vil alltid vere skadelege, dominerande og altoppslukande. Det vil vere kamp ved døra til Lovgivande Palass, og kampen innanfor vil vere ikkje mindre rasande. For å vite dette, er det knapt naudsynt å undersøke kva som skjer i dei franske og engelske lovgivande forsamlingane; berre å forstå saka er å vite svaret.

Er det naudsynt å tilby bevis for at denne odious vrenginga av lova er ei evig kjelde til hat og usemje; at ho tenderer til å øydelegge samfunnet sjølv? Dersom slikt bevis er naudsynt, sjå på USA [i 1850]. Der begjærer ingen det som tilhøyrer ein annan, og arbeidaren er like fri som resten av verda. Det er ingen grunn til alarm når lova er avgrensa til sine rette funksjonar. Når lov og moral motsegjer kvarandre, har borgaren det grusame alternativet å anten miste den moralske sansen sin eller miste respekten for lova. Desse to onda er av lik konsekvens, og det ville vere vanskeleg for ein person å velje mellom dei.

Lovgivninga sin natur er å oppretthalde rettferd. Dette er så mykje tilfellet at, i folks sinn, er lov og rettferd ein og same ting. Det er i oss alle ein sterk disposisjon til å tru at alt lovleg også er legitimt. Denne trua er så utbreidd at mange personar har feilaktig meint at ting er “rettferdige” fordi lova gjer dei slik. Dermed, for å gjere plyndring synest rettferdig og heilag for mange samvit, er det berre naudsynt for lova å beordre og sanksjonere det. Slaveri, restriksjonar og monopol finn forsvararar ikkje berre blant dei som profitterer på dei, men også blant dei som lid av dei.

Riktig Lovgivande Funksjon

Om du føreslår ein tvil om moralen til desse institusjonane, vert det dristig svara at “du er ein farleg innovatør, ein utopist, ein teoretikar, ein subversiv; du ville knuse grunnlaget som samfunnet kviler på.” Om du førelesing om moral eller om politisk vitskap, vil det finne offisielle organisasjonar som ber regjeringa i denne tankegangen: “At vitskap ikkje lenger vert undervist utelukkande frå synspunktet om frihandel (om fridom, eigedom og rettferd) som har vore tilfellet til no. La vitskapen verte undervist frå synspunktet om fakta og lover som regulerer fransk industri (fakta og lover som er i strid med fridom, eigedom og rettferd). At, i regjeringsstøtta undervisningsposisjonar, professoren strengt avstår frå å setje i fare i den minste grad respekten som skuldast lovene som no er i kraft.”

Dermed, om det finst ei lov som sanksjonerer slaveri eller monopol, undertrykkelse eller ran, i nokon form overhovudet, må ho ikkje eingong nemnast. For korleis kan ho nemnast utan å skade respekten som ho inspirerer? Endå vidare må moral og politisk økonomi undervisast frå synspunktet om denne lova; frå føresetnaden at det må vere ei rettferdig lov berre fordi det er ei lov.

Ein annan effekt av denne tragiske vrenginga av lova er at ho gir ei overdreven tyding til politiske lidenskap og konfliktar, og til politikk generelt.

Eg kunne bevise denne påstanden på tusen måtar. Men, som illustrasjon, skal eg avgrense meg til eit emne som nyleg har okkupert allas sinn: allmenn stemmerett.

Lova og Velgjerd Er Ikkje det Same

Lova sitt oppdrag er ikkje å undertrykkje personar og plyndre dei for eigedomen deira, sjølv om lova kan handle i ein filantropisk ånd. Oppdraget hennar er å beskytte personar og eigedom.

Vidare må det ikkje seiast at lova kan vere filantropisk om ho, i prosessen, avstår frå å undertrykkje personar og plyndre dei for eigedomen deira; dette ville vere ei motsetning. Lova kan ikkje unngå å ha ein effekt på personar og eigedom; og om lova handlar på nokon måte anna enn å beskytte dei, vil handlingane naudsynt krenke personars fridom og deira rett til å eige eigedom.

Lova er rettferd — enkel og klar, presis og avgrensa. Kvart auge kan sjå henne, og kvart sinn kan forstå henne; for rettferd er målbar, uforandra og uforandra. Rettferd er verken meir enn dette eller mindre enn dette. Om du overskrid denne rette grensa — om du prøver å gjere lova religiøs, broderleg, utjamnande, filantropisk, industriell, litterær eller kunstnarisk — vil du då vere tapt i eit ukjent territorium, i vagheit og uvisse, i ein tvungen utopi eller, enda verre, i ei mengd utopiar, kvar som strevar etter å gripe lova og påtvinge henne på deg. Dette er sant fordi brorskap og filantropi, i motsetning til rettferd, ikkje har presise grenser. Når det er starta, kvar vil du stoppe? Og kvar vil lova stoppe seg sjølv?

Den Høge Vegen til Kommunisme

Herr de Saint-Cricq ville utvide sin filantropi berre til nokre av dei industrielle gruppene; han ville krevje at lova kontrollerer forbrukarane til fordel for produsentane.

Herr Considerant ville sponse saka til arbeidsgr uppene; han ville bruke lova til å sikre dei ein garantert minimum av klede, bustad, mat og alle andre naudsynte i livet.

Herr Louis Blanc ville seie — og med grunn — at desse minimumsgarantiane berre er byrjinga på fullstendig brorskap; han ville seie at lova bør gi produksjonsverktøy og gratis utdanning til alle arbeidande menneske.

Ein annan person ville observere at denne ordninga fortset ville etterlate rom for ulikskap; han ville hevde at lova bør gi til alle sjølv i den mest utilgjengelege landsb yen — luksus, litteratur og kunst.

Alle desse føreslegna er den høge vegen til kommunisme; lovgjevinga vil då vere — faktisk er ho allereie — slagmarken for fantasiane og grådskapen til alle.

Grunnlaget for ein Stabil Regjering

Lova er rettferd. I denne proposisjonen kan ein enkel og varig regjering tenkjast. Og eg utfordrar nokon til å seie korleis sjølv tanken på revolusjon, opprør, det minste opprør kunne oppstå mot ein regjering hvis organiserte kraft var avgrensa berre til å undertrykke urettferd.

Under eit slikt regime ville det vere den mest velstand — og ho ville vere den mest likt fordelt. Når det gjeld lidingane som er uatskiljelege frå menneskeheita, ville ingen eingong tenkje på å anklage regjeringa for dei. Dette er sant fordi, om regjeringa si kraft var avgrensa til å undertrykke urettferd, ville regjeringa vere like uskyldig i desse lidingane som ho no er uskyldig i endringar i temperaturen.

Som bevis på denne utsegna, vurder dette spørsmålet: Har folket nokosinne vore kjent for å reise seg mot Appelldomstolen, eller mobbe ein fredsdomar, for å få høgare lønningar, gratis kreditt, produksjonsverktøy, gunstige tollsatsar, eller regjeringsskapte jobbar? Alle veit perfekt godt at slike saker ikkje er innanfor jurisdiksjonen til Appelldomstolen eller ein fredsdomar. Og om regjeringa var avgrensa til sine rette funksjonar, ville alle snart lære at desse sakene ikkje er innanfor lova sin jurisdiksjon sjølv.

Men lag lovene på prinsippet om brorskap — proklamer at alt godt, og alt dårleg, stammar frå lova; at lova er ansvarleg for alle individuelle ulukker og alle sosiale ulikskapar — då er døra open for ei endelaus rekkje klagar, irritasjonar, problem og revolusjonar.

Rettferd Tyder Like Rettar

Lova er rettferd. Og det ville verkeleg vere rart om lova kunne vere noko anna! Er ikkje rettferd rett? Er ikkje rettar like? Med kva rett tvingar lova meg til å tilpasse meg dei sosiale planane til herr Mimerel, herr de Melun, herr Thiers eller herr Louis Blanc? Om lova har ein moralsk rett til å gjere dette, kvifor tvingar ho ikkje desse herrene til å underkaste seg mine planar? Er det logisk å anta at naturen ikkje har gjeve meg tilstrekkeleg fantasi til å drøyme opp ein utopi også? Bør lova velje ein fantasi blant mange, og setje den organiserte krafta til regjeringa berre til hennar teneste?

Lova er rettferd. Og lat det ikkje seiast — som det stadig seiast — at under dette konseptet ville lova vere ateistisk, individualistisk og hjartlaus; at ho ville gjere menneskeheita i sitt eige bilete. Dette er ein absurd konklusjon, verdig berre tilbedarane av regjeringa som trur at lova er menneskeheita.

Tull! Trur desse tilbedarane av regjeringa at frie personar vil slette å handle? Følgjer det at om me ikkje mottek energi frå lova, skal me ikkje motta energi i det heile? Følgjer det at om lova er avgrensa til funksjonen å beskytte den frie bruken av evnene våre, vil me ikkje vere i stand til å bruke evnene våre? Anta at lova ikkje tvingar oss til å følgje visse former for religion, eller system for assosiasjon, eller metodar for utdanning, eller reguleringar av arbeid, eller reguleringar av handel, eller planar for velgjerning; følgjer det då at me ivrig vil stupe inn i ateisme, eremittliv, uvitenheit, elende og grådskap? Om me er frie, følgjer det at me då ikkje lenger vil anerkjenne Guds makt og godheit? Følgjer det at me då vil slette å assosiere oss med kvarandre, å hjelpe kvarandre, å elske og hjelpe våre uheldige brør, å studere naturens løyndommar, og å streve etter å forbetre oss til det beste av evnene våre?

Vegen til Verdighet og Framgang

Lova er rettferd. Og det er under rettferda sin lov — under rettens styre; under innflytinga av fridom, tryggleik, stabilitet og ansvar — at kvar person vil oppnå sin verkelege verdi og den sanne verdigheita av sitt vesen. Det er berre under denne rettferda sin lov at menneskeheita vil oppnå — sakte, utan tvil, men sikkert — Guds design for den ordna og fredelige framgangen til menneskeheita.

Det synest for meg at dette er teoretisk riktig, for uansett kva spørsmål som vert diskutert — anter religiøst, filosofisk, politisk eller økonomisk; anter det gjeld velstand, moral, likskap, rett, rettferd, framgang, ansvar, samarbeid, eigedom, arbeid, handel, kapital, lønningar, skattar, befolkning, finans eller regjering — uansett kva punkt på den vitskaplege horisonten eg byrjar undersøkingane mine, når eg uunngåeleg denne konklusjonen: Løysinga på problema i menneskelege forhold er å finne i fridom.

Bevis på ein Idé

Og bevisar ikkje erfaringa dette? Sjå på heile verda. Kva land inneheld dei mest fredelige, dei mest moralske og dei lykkeligste menneska? Desse menneska finst i landa der lova minst blandar seg i private saker; der regjeringa vert følt minst; der individet har det største omfanget, og fri meining den største innflytinga; der administrative makter er færrast og enklast; der skattar er lettest og mest nesten like, og folkelig misnøye minst opphissa og minst berettiga; der individ og grupper mest aktivt påtek seg sine ansvar, og følgjeleg der moralen til innrømt ufullkomne menneske stadig vert forbetra; der handel, forsamlingar og foreningar er minst avgrensa; der arbeid, kapital og folkemengder lid dei færraste tvungne forflyttingar; der menneskeheita mest nesten følgjer sine eigne naturlege tilbøyelege; der menneskets oppfinningar er mest nesten i harmoni med Guds lover; kort sagt, dei lykkeligaste, mest moralske og mest fredelige menneska er dei som mest nesten følgjer dette prinsippet: Sjølv om menneskeheita ikkje er perfekt, kviler alt håp på dei frie og frivillige handlingane til personar innanfor rettens grenser; lov eller kraft skal brukast til ingenting anna enn administrasjonen av universell rettferd.

Ønsket om å Herske Over Andre

Dette må seiast: Det er for mange “store” menn i verda — lovgivarar, organisatorar, velgjerarar, leiarar av folket, fedrar til nasjonar, og så vidare, og så vidare. For mange personar plasserer seg over menneskeheita; dei gjer ein karriere av å organisere henne, patronisere henne og herske over henne.

No vil nokon seie: “Du sjølv gjer dette.” Sant. Men det må innrømmast at eg handlar i ein heilt annan forstand; om eg har slutta meg til rekkjene av reformatorane, er det utelukkande for å overtyde dei til å la folk vere i fred. Eg ser ikkje på folk som Vancauson såg på sin automaton. Snarare, akkurat som fysiologen aksepterer menneskekroppen som ho er, aksepterer eg folk som dei er. Eg ønskjer berre å studere og beundre.

Haldninga mi til alle andre personar er godt illustrert av denne historia frå ein berømt reisjande: Han kom ein dag midt i ein stamme av villmenn, der eit barn nettopp var vorte fødd. Ein folkemengd av spåmenn, magikarar og kvakksalvarar — bevæpna med ringar, krokar og snorer — omringa det nyfødde barnet. Ein sa: “Dette barnet vil aldri lukte parfymen av ei fredspipe med mindre eg strekkjer nesebora hans.” Ein annan sa: “Han vil aldri vere i stand til å høyre med mindre eg trekkjer øyrelappane hans ned til skuldrene.” Ein tredje sa: “Han vil aldri sjå sollyset med mindre eg skråstiller augene hans.” Ein annan sa: “Han vil aldri stå oppreist med mindre eg bøyer beina hans.” Ein femte sa: “Han vil aldri lære å tenkje med mindre eg flatar ut skallen hans.”

“Stopp,” ropte den reisjande. “Det Gud gjer er godt gjort. Hev ikkje å vite meir enn Han. Gud har gjeve organ til denne skjøre skapninga; lat dei utvikle seg og vekse sterke ved øving, bruk, erfaring og fridom.”

La Oss Nå Prøve Fridom

Gud har gjeve menneska alt som er naudsynt for dei å oppnå sine skjebner. Han har gjeve ei sosial form så vel som ei menneskeleg form. Og desse sosiale organa til personar er så konstituerte at dei vil utvikle seg harmonisk i den reine lufta av fridom. Bort, då, med kvakksalvarane og organisatorane! Bort med deira ringar, kjeder, krokar og tenger! Bort med deira kunstige system! Bort med innfalla til regjeringsadministratorar, deira sosialiserte prosjekt, deira sentralisering, deira tollsatsar, deira regjeringsskular, deira statsreligionar, deira gratis kreditt, deira bankmonopol, deira reguleringar, deira restriksjonar, deira utjamning ved beskatning, og deira fromme moraliseringar!

Og no som lovgivarane og velgjerarane har så forgjeves påført så mange system på samfunnet, må dei endeleg ende der dei burde ha byrja: Må dei forkaste alle system, og prøve fridom; for fridom er ei anerkjenning av tru på Gud og Hans verk.